جواب خودارزیابی درس دهم علوم و فنون دهم؛ صفحه ۸۶، ۸۷ - همیار آموزش

جواب درس ۱۰ علوم فنون دهم

گام به گام علوم و فنون دهم / در بخش زیر جواب فعالیت های درس نهم علوم و فنون ادبی دهم را قرار داده ایم. گام به گام درس ۱۰ علوم فنون ادبی دهم مربوط به صفحات ۸۶، ۸۷ این کتاب میباشد./ درس 10 :: زبان و ادبیات فارسی در سده‌های پنجم و ششم و ویژگی‌های سبکی آن

جواب خودارزیابی صفحه 86 تا 87 علوم و فنون ادبی دهم

1) تحوّل اساسی شعر این دوره، در چه زمینه‌هایی صورت گرفت؟
پاسخ: کاهش سادگی و روانی کلام و حرکت به سوی دشواری متون، ورود لغات زبان ترکی و مغولی به زبان فارسی، رواج قالب‌های غزل و مثنوی، از میان رفتن لغات مهجور فارسی نسبت به سبک خراسانی، رواج داستان‌سرایی و منظومه‌های داستانی، توجه بیشتر به آرایه‌های ادبی، رواج حس دینی، گسترش عرفان و تصوف، فاصله گرفتن غزل از عشق زمینی، به‌کارگیری ردیف‌های فعلی و اسمیِ دشوار و … .

2) ویژگی‌های شعر دوره اوّل و دوم را با هم مقایسه کنید.
دوره اول: سادگی فکر و روانی کالم در شعر؛ توجه بیشتر شاعران به واقعیتهای بیرونی؛ آوردن ترکیبهای تازه، تشبیهات گوناگون و
به کار گیری انواع توصیف در شعر؛
دوره‌ی دوم: تا حدود نیمه دوم قرن پنجم و آغاز قرن ششم، شعر فارسی همچنان تحت تأثیر دوره سامانی و غزنوی است و سخن شاعرانی چون ناصر خسرو قبادیانی یادآور سروده های سخنوران قرن چهارم است. گروهی از شاعران این دوره در عین تقلید از پیشینیان، هر یک ابتکارات و نوآوری هایی دارند که باعث دگرگونی و تحول در سبک سخن فارسی شد.
برخی از شاعران نیز از ادبیات عرب و مضامین شعری آن تأثیر پذیرفتند.

3) دلایل گرایش نویسندگان به فارسی‌نویسی در این دوره چیست؟
پاسخ:
1) گسترش عرفان و تصوف.
2) شکل گیری دولت سلجوقی و بهره گیری از دبیران و نویسندگان تربیت یافته در خراسان و عراق

4) با توجّه به این شعر، به پرسش‌ها، پاسخ دهید.

الف) دو ویژگی ادبی را بنویسید.
پاسخ: قالب غزل/جان بخشی در گفتوگو با صبح / کنایه: دل و جان سپردن / تشبیه: من چون خاکم/ و…

ب) کدام ویژگی‌های زبانی در شعر دیده می‌شود؟
پاسخ: سادگی زبان شعر، کمی لغات عربی و بیگانه، کمی لغات مهجور و دشوار.

پ) قلمرو فکری این غزل را بررسی کنید.
پاسخ: معشوق زمینی است، توجه به احوال شخصی و مسائل روحی، واقع‌گرا بودن شعر، بیان غم و اندوه شاعر از دوری از معشوق و سرزنش طالع خویش.

5) کدام یک از ویژگی‌های نثر این دوره را، در متن زیر، می‌بینید؟
«آورده‌اند که به فلان شهر، درختی بود و در زیر درخت، سوراخ موش، و نزدیک آن، گربه‌ای خانه داشت؛ و صیّادان آنجا بسیار آمدندی. روزی صیّاد دام بنهاد. گربه در دام افتاد و بماند و موش به طلب طعمه از سوراخ بیرون رفت. به هرجانب برای احتیاط، چشم می‌انداخت و راه سره می‌کرد، ناگاه نظر برگربه افگند. چون گربه را بسته دید، شاد گشت. در این میان از پس نگریست. راسویی از جهت او کمین کرده بود؛ سوی درخت التفاتی نمود. بومی قصد او داشت. بترسید و اندیشید که اگر بازگردم، راسو در من آویزد و اگر برجای قرار گیرم، بوم فرود آید و اگر پی شتر روم، گربه در راه است. با خود گفت: درِ بلاها باز است و انواع آفت به من محیط و راه مخوف، و با این همه، دل از خود نشاید برد… .»
پاسخ:
1- استفاده از آرایه های ادبی: استعاره و تشخیص در انسان انگاری موش/ مراعات النظیر: گربه، موش، بوم، شتر / استعاره: درِ بال / کنایه: دل بردن(کنایه از خود را باختن)

2- حذف افعال به قرینه: درختی بود و در زیر درخت سوراخ موش/… انواع آفت به من محیط(…) و راه مخوف (…)
3- کار برد لغات عربی: مخوف، التفات، صیّاد و…
4- رواج نثر داستانی و تمثیلی: حکایت بالا تمثیلی است.