جواب خودارزیابی درس یازدهم علوم و فنون دهم؛ صفحه ۹۳، ۹۴، ۹۵، ۹۶ - همیار آموزش

جواب درس ۱۱ علوم فنون دهم

گام به گام علوم و فنون دهم / در بخش زیر جواب فعالیت های درس نهم علوم و فنون ادبی دهم را قرار داده ایم. گام به گام درس ۱۱ علوم فنون ادبی دهم مربوط به صفحات ۹۳، ۹۴، ۹۵، ۹۶ این کتاب میباشد./ درس ۱۱ :: قافیه

جواب خودارزیابی صفحه ۹۳ علوم و فنون ادبی دهم

۱) با توجه به بیت زیر، الگوی هجایی حروف قافیه را بنویسید.

🔹 در پیش بی‌دردان چرا فریاد بی‌حاصل کنم *** گر شکوه‌ای دارم زدل، با یار صاحب‌دل کنم
رهی مُعیّری
ردیف: کنم
واژه‌های قافیه: بی‌حاصل، صاحب‌دل
حروف قافیه: -ِ ل
قاعده: ۲

۲- واژهای قافیه و حروف مشترک آن را در هر بیت، مشخّص کنید.

🔹 بر سر آنم که گر ز دست برآید *** دست به کاری زنم که غصّه سرآید
حافظ
ردیف : آید
واژه‌های قافیه : بَر ، سَر
حروف قافیه : -َ ر
قاعده : ۲

🔹 نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد *** عالم پیر، دگرباره جوان خواهد شد
حافظ
ردیف : خواهد شد
واژه‌های قافیه : مشک‌فشان، جوان
حروف قافیه : ان
قاعده : ۲

🔹 گوهر خود را هویدا کن، کمال این است و بس *** خویش را در خویش پیدا کن، کمال این است و بس
میرزا حبیب خراسانی
ردیف : کن کمال این است و بس
واژهای قافیه : هویدا، پیدا
حروف قافیه : ا
قاعده : ۱

۳) نوع قاعده قافیه را در هر بیت، مشخّص کنید.
🔹 من از دست کمانداران ابرو *** نمی‌یارم گذر کردن به هر سو
سعدی
واژه‌های قافیه : ابرو، سو
حروف قافیه : و
قاعده : ۱

🔹 آبِ آتش فروز، عشق آمد *** آتشِ آب‌سوز، عشق آمد
سنایی، حدیقه
ردیف : عشق آمد
واژه‌های قافیه : آتش‌فروز، آب‌سوز
حروف قافیه : وز
قاعده : ۲

🔹 کی رفته‌ای ز دل که تمنّا کنم تو را ؟ *** کی بوده‌ای نهفته که پیدا کنم تو را؟
فروغی بسطامی
ردیف : کنم تو را
واژه‌های قافیه : تمنّا، پیدا
حروف قافیه : ا
قاعده : ۱

جواب خودارزیابی صفحه ۹۴ علوم و فنون ادبی دهم

۴) در کدام بیت، «ردیف» وجود ندارد؟ دلیل خود را بنویسید.
🔹 روز وصل دوستداران، یاد باد *** یاد باد آن روزگاران یاد باد
حافظ
ردیف: یاد باد

🔹 گلاب است گویی به جویش روان *** همی شاد گردد ز بویش روان
فردوسی
ردیف ندارد؛ روان در مصراع اوّل به معنی جاری و در مصراع دوم، به معنی جان است و قافیه هستند.

۵) هریک از اصطلاحات زیر را مقابل بیت مربوط به آن بنویسید.
«قافیۀ درونی، ذوقافیتین»

🔹 ای از مکارم تو شده در جهان خبر *** افکنده از سیاست تو، آسمان سپر
رشید وطواط
بیت ذوقافیتین است زیرا دارای دو قافیه پایانی است.
(جهان ، آسمان )، ( خبر، سپر )

🔹 گلزار و باغ عالمی، چشم و چراغ عالمی *** هم درد و داغ عالمی، چون پا نهی اندر جفا
مولوی
بیت قافیه درونی دارد؛ زیرا در درون مصراع کلمات: باغ، چراغ و داغ هم قافیه اند.

🔹 یار مرا، غار مرا، عشق جگرخوار مرا *** یار تویی، غار تویی، خواجه نگه دار مرا
مولوی
بیت قافیه درونی دارد ؛ زیرا ، یار ، غار ، جگر خوار و نگه دار هم قافیه اند

۶) با توجه به بیت زیر به سؤالات پاسخ دهید.

🔹 نشود فاشِ کسی آنچه میان من و توست *** تا اشارات نظر، نامه‌رسان من و توست
هوشنگ ابتهاج
الف) ردیف کدام است؟
پاسخ: من و توست

ب) واژه‌های قافیه را مشخص کنید.
پاسخ: میان، نامه‌رسان

پ) حروف و قاعده قافیه را بنویسید.
پاسخ: «ان»، قاعده ۲

جواب خودارزیابی صفحه ۹۵ علوم و فنون ادبی دهم

۷) شعر زیر را از نظر کاربرد قافیه و کوتاهی و بلندی مصراع‌ها با شعر «مهر و وفا» در کتاب فارسی سروده حافظ، مقایسه کنید.
🔹 عاشقم بهار را
رویشِ ستاره در کویر را
رهنورد دشت‌های عاشقی!
پُر ز باده سپیده باد جام تو
ای که چون غزالِ تشنه،
آب تازه می‌خورد
مزرع دلم ز جاریِ کلام تو
در غبار کام تو
چاره فسونگران و رهزنان
در مُحاق مرگ، رخ نهفتن است
من که تشنه‌ام زلالی از سپیده را
من که جست‌و‌جوگرم
سرودهای ناشنیده را،
شعر من که عاشقم
همیشه از تو گفتن است
ای که در بهار سبز نام تو
رسالت گل محمدی
شکفتن است!
سیّدحسن حسینی
پاسخ: در شعر مهر و وفا که در قالب غزل است، قافیه جای مشخصی دارد و مصراع اوّل با تمام مصراع‌های زوج، هم‌قافیه است و طول مصراع‌ها از نظر کوتاهی و بلندی، هم‌اندازه است.
امّا در این سروده، قافیه‌ها پراکنده هستند و جای مشخّصی ندارند و شاعر به تناسب مطلب، قافیه آورده؛ از نظر کوتاهی و بلندی مصراع‌ها نیز طول مصراع‌ها متفاوت است.
واژه‌های قافیه: جام، کلام، کام، نام / نهفتن، گفتن، شکفتن / سپیده، ناشنیده

۸) در هر یک از ابیات زیر:

الف) ردیف را مشخّص کنید. (اگر دارد)
ب) واژه‌ها و حرف یا حروف قافیه را تعیین کنید.
پ) حرف یا حرف‌های الحاقی را مشخّص کنید. (اگر دارد)
ت) حرف یا حروف اصلی قافیه را مشخّص کنید.

جواب خودارزیابی صفحه ۹۶ علوم و فنون ادبی دهم

الف) 🔹ای نسیمِ سحر آرامگه یار کجاست؟ *** منزلِ آن مه عاشق کش عیّار کجاست؟
حافظ
ردیف : کجاست
واژه‌های قافیه : یار ، عیّار
حروف اصلی : ار
قاعده : ۲

ب) 🔹کاشکی جز تو کسی داشتمی *** یا به تو دست رسی داشتمی
خاقانی
ردیف : داشتمی
واژه‌های قافیه : کسی، دست رسی
حرف الحاقی : ی
حروف اصلی : -َ س
قاعده : ۲

پ) 🔹چندان که گفتم غم با طبیبان *** درمان نکردند مسکین غریبان
حافظ
واژه‌های قافیه : طبیبان، غریبان
حروف الحاقی : ان
حروف اصلی : یب
قاعده ۲

ت) 🔹بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست *** بگشای لب که قند فراوانم آرزوست
مولوی
ردیف : آرزوست
واژه‌های قافیه : گلستانم، فراوانم
حروف الحاقی : -َم
حروف اصلی : ان
قاعده : ۲