جواب فعالیت درس یازدهم تاریخ دهم انسانی - همیار آموزش

جواب فعالیت و پرسش نمونه درس ۱۱ تاریخ دهم

جواب فعالیت های صفحه ۹۹، ۱۰۱، ۱۰۲، ۱۰۴، ۱۰۸، تاریخ دهم گام به گام تاریخ دهم / درس ۱۱ :: آیین کشور داری

جواب فعالیت ۱ صفحه ۹۹ تاریخ دهم انسانی

الف- درباره اهداف و انگیزه شاهان هخامنشی از طرح چنین ادعاهایی، با یکدیگر در کلاس گفت‌و‌گو کنید.
جواب: پادشاهان هخامنشی خود را از قومی اصیل و برگزیده می‌دانستند و از مردم فرمانبرداری کامل می‌خواستند. پادشاه به این صورت مشروعیت حکومت خود را در بین مردم توجیه می‌کرد و از شورش‌های احتمالی مردم و خاندان‌های دیگر جلوگیری می‌کردند.

ب- تحقیق کنید که فرَّه ایزدی یا فرَّ کیانی در ایران باستان چه مفهومی داشته و ارتباط آن با ادعای اعطای مقام شاهی از سوی اهوره مزدا به شاهان هخامنشی، چه بوده است.
جواب: فره ایزدی نیرویی مینویی و ایزدی است که می‌توان آن را پدیده‌ای خدایی دانست که از جانب اهورا مزدا به شخص پادشاه یا موبدان اهدا می‌شد. هر کس بدان دست می‌یافت از سروری و نیک بختی بهره‌مند می‌شد؛ به این صورت، پادشاه مقامی الهی پیدا می‌کرد و در نتیجه، عموم مردم وجود شخص پادشاه را به عنوان شخص اول کشور می‌پذیرفتند و از او اطاعت محض می‌کردند.

جواب فعالیت ۲ صفحه ۱۰۱ تاریخ دهم انسانی

با یکدیگر همفکری کنید و پاسخ دهید:
الف- چرا در دوران هخامنشیان مأموران اداره بازرسی و نظارت، به عنوان «چشم و گوش شاه» شناخته می‌شدند؟
جواب: زیرا می‌بایست همه اخبار مربوط به امور کشوری و محلی مناطق مختلف را به گوش شاه می‌رساندند، شاه را در جهت نظارت بر کل کشور یاری می‌کردند و هیچ نکته‌ای را فروگذار نمی‌کردند. این مسئولیت معمولاً بر عهده یکی از خویشاوندان نزدیک شاه و یا یکی از درباریان مورد اعتماد و وفادار به او قرار می‌گرفت. مسئول بازرسی و مأموران تحت فرمانش، به طور مستقیم به بخش‌های مختلف قلمرو سر می‌کشیدند تا اطمینان پیدا کنند که صاحب منصبان حکومتی وظایف خود را به درستی انجام می‌دهند و اوضاع کشور به سامان است.

ب- در زمان کنونی چه نهادها یا وزارت خانه‌هایی، تقریباً همان وظایفی را انجام می‌دهند که در آن زمان، مأموران بازرسی انجام می‌دادند؟
جواب: وزارت ارتباطات، وزارت اطلاعات، سازمان بازرسی کشور

جواب فعالیت ۳ صفحه ۱۰۲ تاریخ دهم انسانی

با توجه به شیوه حکومت اشکانیان، دلیل بیاورید که چرا تشکیلات اداری (دیوان سالاری) در دوران آنان، به گستردگی تشکیلات اداری دوران هخامنشیان و ساسانیان نبود؟
جواب: زیرا حکومت اشکانیان مانند حکومت‌های هخامنشی یا ساسانی، حکومتی متمرکز نبود تا همه امور در جای مشخص و توسط افراد برگزیده اداره شوند، در این نوع حکومت (ملوک طوایفی) مناطق مختلف دارای اختیارات و نوعی استقلال داخلی بودند و فقط در مواقع ضروری به کمک پادشاه می‌آمدند.

جواب فعالیت ۴ صفحه ۱۰۴ تاریخ دهم انسانی

با راهنمایی دبیر خود، سه مورد دیگر از نقش برجسه‌های دوران ساسانی با موضوع دریافت تاج و حلقه شاهی از اهوره مزدا را جست‌و‌جو کنید و تصویر آنها را در کلاس نمایش دهید.
جواب: سنگ نگاره بهرام دوم در نقش رستم – سنگ نگاره آناهیتا و نرسی در فارس – مجموعه تاریخی طاق بستان در کرمانشاه

جواب فعالیت ۵ صفحه ۱۰۵ تاریخ دهم انسانی

با راهنمایی دبیر خود، سنگ نوشته‌های داریوش یکم را بررسی نمایید و نکته‌های مربوط به عدالت و قضاوت را از آنها استخراج و فهرست کنید.
جواب: لزوم راستگویی و مهربانی در عدالت و قضاوت – لزوم اطاعت و همکاری با پادشاهی – نیک منشی و دوری از بیدادگری و…

پرسش‌های نمونه صفحه ۱۰۸ تاریخ دهم انسانی

۱- منابع دستِ اوّلی را که در تدوین و تألیف این درس مورد استفاده قرار گرفته‌اند، از متن درس استخراج و فهرست نمایید.
جواب: سنگ نوشته‌ها و لوح‌های هخامنشی- نامه‌های اداری هخامنشی- کتب مادیان هزار دادستان- نوشته‌های مورخان یونانی عهد باستان نیز حاوی اطلاعات ارزشمندی در خصوص نظام حکومتی و تشکیلات اداری آن دوران است.

۲- نقش داریوش بزرگ را در طراحی و ساماندهی نظام اداری – سیاسی هخامنشیان، ارزیابی و تحلیل کنید.
جواب: ادعای پادشاهان هخامنشی به اینکه پادشاهی آنان به خواست اهورا مزدا است به حکومت آنان جنبه دینی می‌داد و مردم را تشویق و ترغیب می‌کرد که از آنان فرمان‌بری کنند. یک گروه مشورتی شامل بلند پایگان سیاسی، نظامی، اداری و احتمالاً مذهبی و حقوقی در کنار پادشاه حضور داشتند که وی درباره مسائل مهم حکومتی به ویژه جنگ و صلح با آنان مشورت می‌کرد. در زمان داریوش اول، حکومت هخامنشی به نهایت گسترش خود رسید و این پادشاه هوشمند و لایق به عنوان بنیان گذار و طراح اصلی نظام سیاسی- اداری حکومت هخامنشیان شناخته می‌شود. نظام سیاسی- اداری به دو بخش تشکیلات اداری مرکزی و تشکیلات استانی یا ساتراپی تقسیم می‌شد. تشکیلات اداری مرکزی در درون دربار هخامنشی در پایتخت، ساماندهی شده بود و اجزای اصلی آن را خزانه شاهی، انبار شاهی و دیوان شاهی تشکیل می‌دادند. دیوان شاهی وظیفه مهم نگارش، تنظیم، ثبت و نگهداری نامه‌ها، اسناد و نوشته‌های دولتی را بر عهده داشت. این نظام تا پایان دوره هخامنشیان برقرار ماند و موجب وحدت بیشتر قلمرو هخامنشیان شد.

۳- تفاوت شیو‌ه‌های حکومت هخامنشیان و اشکانیان را به لحاظ تمرکز و یا عدم تمرکز قدرت، به طور مستدل توضیح دهید.
جواب: داریوش تشکیلات استانی یا ساتراپی و شیوه اداره آنها را نیز، از نو سامان داد و قواعد تازه‌ای را برای نظارت و تسلط بیشتر حکومت مرکزی به ساتراپ‌ها به وجود آورد. به هر حال نظام سیاسی- اداری که داریوش یکم ایجاد کرد، موجب وحدت بیشتر قلمرو هخامنشیان شد و حکومتی متمرکز و نیرومند پدید آورد. حکومت اشکانی به شکل غیر متمرکز اداره می‌شد و اداره برخی از سرزمین‌ها و مناطق کشور به صورت موروثی در اختیار پادشاهان کوچک و حاکمان محلی بود که تا حدودی در اداره قلمرو خویش استقلال داشتند. آنان دارای سپاهی بودند و حتی به نام خود سکه ضرب می‌کردند. آنان برای نشان دادن اطاعت و وفاداری خویش به حکومت اشکانی، با و خراج سالانه پرداخت می‌کردند و به هنگام جنگ سپاه خود را در اختیارشان می‌گذاشتند. شیوه غیر متمرکز حکومت اشکانیان حکومت ملوک طوایفی نام داشت.

۴- مجلس‌های دوران اشکانیان چه نقشی در اداره امور کشور داشتند و اعضای آنها چه گروه هایی بودند؟
جواب: در دوران اشکانی دو مجلس وجود داشت.  در یکی از این مجالس، شاهزادگان، بزرگان درباری و نمایندگان هفت خاندان بزرگ؛ و در دیگری پیشوایان دینی یا مُغان حضور می یافتند. اعضای این دو مجلس، پادشاه اشکانی را در اداره کشور کمک میکردند و در تعیین جانشین پادشاه و تصمیم گیری برای جنگ و صلح نقش داشتند.

۵- علل و نتایج گسترش تشکیلات اداری (نظام دیوان سالاری) را در زمان ساسانیان توضیح دهید.
جواب: پادشاهان ساسانی به منظور ایجاد تمرکز و افزایش دامنه نظارت و تسلط خود بر مناطق مختلف کشور، از یک سو سپاهی دائمی و نیرومند را تشکیل دادند و از سوی دیگر اقدام به توسعه و تقویت تشکیلات اداری (دیوان سالاری) منسجم و منظمی کردند. در نتیجه این اقدامات، از تعداد حکومت‌های موروثی محلی به طور محسوسی کاسته شد و مناطق مختلف کشور به ویژه نواحی جنوبی، مرکزی و غربی آن، تحت نظارت و سلطه مستقیم حکومت ساسانی قرار گرفت. تشکیلات اداری ساسانیان از اداره‌ها یا دیوان‌های مختلفی تشکیل شده بود که در رأس آنها، وزیر بزرگ قرار داشت که به او بزرگ فْرَمادار می‌گفتند. وزیر تحت نظارت مستقیم پادشاه کار می‌کرد و مجری فرامین او بود. زمانی که پادشاه در جنگ یا سفر بود، وزیر به عنوان جانشین او کشور را اداره می‌کرد. وزیر همچنین گاهی فرماندهی سپاه را نیز در جنگ بر عهده می‌گرفت.

۶- وضعیت قضاوت و دادرسی را در زمان هخامنشیان در چهار سطر خلاصه کنید.
جواب: قضاوت به دو شکل رسمی و غیر رسمی انجام می‌گرفت. شکل غیر رسمی توسط ریش سفیدان و بزرگان خانواده‌ها و قبایل و قضاوت رسمی توسط روحانیون زرتشتی و قضاتی بود که از سوی شاه و یا حاکمان منصوب می‌شدند. در دوره هخامنشی ترکیبی از قوانین و شیوه‌های دادرسی اقوام ایرانی و نیز اقوام و ملیت‌های غیر ایرانی تابع امپراتوری هخامنشیان مبنای قضاوت بود. پادشاهان هخامنشی، ملل تابع خود را در تبعیت از قوانین و آداب و رسوم خود آزاد می‌گذاشتند. در سنگ نوشته‌های دوره هخامنشی همواره به نکته‌ها و مطالبی درباره انصاف، عدالت، راستی و اجتناب از دروغ و بیداد به چشم می‌خورد.

۷- شباهت‌ها و تفاو‌‌ت‌های سپاهیان اشکانی و ساسانی را از متن درس استخراج و فهرست نمایید.
جواب:
شباهت: هر دو حکومت بیشتر متکی بر سواره نظام سنگین اسلحه دار در سپاهشان بودند. تفاوت: در دوره ساسانیان سواره نظام سبک اسلحه هم وجود داشت. از فیل‌ها هم در جنگ‌ها استفاده می‌کردند اما در دوره اشکانی این موارد وجود نداشت.