جواب کارگاه متن پژوهی درس ۱۲ فارسی دهم - همیار آموزش

جواب کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دهم

گام به گام فارسی دهم / در بخش زیر جواب کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دهم را آماده کرده ایم. این بخش ها شامل قلمرو زبانی ، قلمرو ادبی و  قلمرو فکری میباشد
عمود آهنین، کوپال ، ابزار جنگی قدیم

جواب کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دهم

جواب قلمرو زبانی صفحه ۹۹ و ۱۰۰ فارسی دهم

۱- بیت زیر را پس از مرتّب سازی اجزای کلام ، به نثر ساده برگردانید.
بشد تیز، رهّام با خود و گبر*** همی گرد رزم اندر آمد به ابر
پاسخ: رهّام، تیز با خود و گبر بشد/ گرد رزم به ابر اندر همی آمد.
رهّام ایرانی با کلاه‌خود و لباس جنگی، سریع به سوی میدان جنگ رفت و به علّت سرعت زیاد او، گرد و غبار (خاک) میدان نبرد به ابرها در آسمان رسید.

۲- وقتی میگوییم «بهار» به یاد چه چیزهایی می‌افتید؟
درخت، گل، شکوفه، جوانه، شکفتن و… از چیزهایی هستند که به ذهن می‌رسند و به‌صورت یک مجموعه یا شبکه با هم می‌آیند؛ به این گونه شبکه‌ها یا مجموعه‌ها «شبکە معنایی«میگویند. اکنون معنای هر واژه را بنویسید؛ آنگاه با انتخاب کلماتی دیگر از متن درس برای هر واژه، شبکه معنایی بسازید.
گرز:
معنا: چماق، کوپال
 شبکه معنایی: شمشیر، تبر، نیزه و گرز
کیوان:
معنا: سیاره زحل
شبکه معنایی: بهرام، کیوان، آسمان و ابر

۳- در تاریخ گذشته‌ی زبان فارسی، گاهی یک «متمّم« همراه با دو حرف اضافه به‌کار می‌رفت؛ مانند:
به جمشید بر، تیره‌گون گشت روز *** همی‌کاست زو، فرّ گیتی فروز (فردوسی)
در این درس، نمونه‌ی دیگری برای این گونه کاربرد متمّم پیدا کنید.
پاسخ: به رستم بر: بر رستم = به رستم بر ، آنگه ببارید تیر

۴- گاهی در برخی واژگان مصوّت «ا« به مصوّت «ی« تبدیل می‌شود؛ مانند؛
رکاب ← رکیب جهاز ← جهیز
به این شکلهای تغییر یافته،کلمات «مُمال« گفته میشود.
چند نمونه «ممال« در متن درس بیابید و بنویسید.
پاسخ: سلاح = سلیح / مزاح = مزیح

جواب قلمرو ادبی صفحه ۱۰۰ فارسی دهم

۱- مفهوم کنایی هریک از عبارت های زیر را بنویسید.
عنان را گران کردن:
پاسخ: ایستادن و توقف کردن
سر هم نبرد به گرد آوردن:
پاسخ: شکست دادن و کشتن حریف

۲- یکی از آداب حماسه، رجزخوانی پهلوانان دو سپاه است. کدام ابیات درس می‌توانند، نمونه‌هایی از این رجزخوانی باشند؟
پاسخ:
دو گفت خندان: که نام تو چیست *** تنِ بی سرت را که خواهد گریست
تهمتن چنین داد پاسخ: که نام *** چه پُرسی کزین پس نبینی تو کام
مرا مادرم نام، مرگِ تو کرد *** زمانه مرا پُتکِ ترگِ تو کرد
کُشانی بدو گفت: بی بارگی *** به کشتن دهی سر، به یکبارگی
تهمتن چنین داد پاسخ بدوی: *** که ای بیهُده مردِ پرخاشجوی
پیاده، ندیدی که جنگ آورد *** سرِ سرکشان، زیر سنگ آورد؟
به شهرِ تو، شیر و نهنگ و پلنگ *** سوار اندر آیند، هر سه به جنگ؟

۳- هرگاه در بیان ویژگی و صفت چیزی، زیاده روی و بزرگنمایی شود، در زبان ادبی به این کار «اغراق« میگویند. این آرایه در متنهای حماسی کاربرد فراوان دارد؛ مانند:
شود کوه آهن چو دریای آب اگر بشنود نام افراسیاب (فردوسی)
از متن درس، دو نمونه از کاربرد «اغراق» را بیابید و آن را توضیح دهید.
پاسخ:
خروش سواران و اسپان ز دشت / ز بهرام و کیوان، همی بر گذشت ← اغراق (بر گذشتن خروش سواران و اسبان از بهرام و کیوان)
به گرز گران، دست برد اشکبوس /زمین آهنین شد، سپهر آبنوس ← اغراق (محکمی زمین و تیرگی آسمان)
پیاده، بِه از چون تو پانصد سوار/ بدین روز و این گردش کارزار ← اغراق (بهتر بودن یک نفر در مقابل پانصد نفر از نظر مهارت)

۴- در کدام ابیات، لحن بیان شاعر، طنزآمیز است؟
پاسخ:
بخندید رستم، به آواز گفت / که بنشین به پیش گرانمایه جُفت
سزد گر بداری، سرش در کنار / زمانی بر آسایی از کارزار
پیاده مرا زان فرستاد، طوس / که تا اسپ بستانم از اشکبوس
به شهرِ تو، شیر و نهنگ و پلنگ / سوار اندر آیند، هر سه به جنگ؟
مرا مادر نام، مرگِ تو کرد / زمانه مرا پُتک تَرگِ تو کرد
بدو گفت خندان: که نام تو چیست؟ / تنِ بی‌ سرت را که خواهد گریست؟

جواب قلمرو فکری صفحه ۱۰۰ فارسی دهم

۱- چرا رستم از رهّام برآشفت؟
پاسخ: به خاطر حرکت رهام در جنگ با اشکبوس و فرار کردن از میدان جنگ در نبرد با اشکبوس

۲- به نظر شما، چرا رستم پیاده به نبرد، روی آورد؟
پاسخ: خسته بودن رخش

۳- بر پایه این درس، چند ویژگی برتر رستم را بنویسید.
پاسخ: قدرتمندی – جنگاوری – شجاعت – عشق به وطن و هم وطن و…

۴- از دید جنبه های فکری و شخصیتی چه ویژگیهایی در کالم فردوسی هست که ما ایرانیان بدان می‌بالیم؟
در کالم فردوسی همواره عشق به وطن ، هم نوع ، خردورزی ، شجاعت و… موج می زند.