خود ارزیابی درس ۷ علوم و فنون یازدهم؛ صفحه ۶۱ تا ۶۲ - همیار آموزش

گام به گام درس هفتم علوم و فنون ادبی یازدهم انسانی

گام به گام علوم و فنون یازدهم / درس ۷: تاریخ ادبیات فارسی در قرن های ۱۰ و ۱۱

خود ارزیابی صفحه ۶۱ علوم فنون یازدهم

۱- ابیات زیر را از نظر مضمون بررسی کنید:

بخیه کفشم اگر دندان‌نما شد، عیب نیست *** خنده می‌آرد همی بر هرزه گردی‌های من
ریشه نخل کهن سال از جوان افزون‌تر است *** بیشتر دلبستگی باشد به دنیا پیر را
صائب تبریزی
جواب: ابیات، مضمون آفرینی صائب را بیان می‌کند. که این مضمون آفرینی از طریق کاربرد ارسال المثل و کنایه صورت گرفته است.
کنایه: بخیه کفش داندان‌نما شدن ← آشکار شدن (مشکلی یا عیب چیزی)
تشخیص: بخیه دندان‌نما
اسلوب معادله: بیت دوم

۲- زبان فارسی در دوره صفویان چه موقعیت و جایگاهی داشت؟فرهنگ هند، در این دوره از فرهنگ ایرانی همچنان تاثیر می‌پذیرفت و فضلای هند از تألیف کتاب و سرودن شعر به زبان فارسی و بها دادن به فرهنگ آن، استقبال می‌کردند.
جواب: هر چند شاهان صفوی در نفوذ زبان ترکی در ایران سهم فراوانی داشتند، کم و بیش به زبان فارسی نیز کتاب نوشته یا شعر گفته اند. وجود رقبایی مثل شاهان عثمانی و هندی باعث شد آنها به شعر و شاعری و هنر و معماری توجه کنند.
تالیف کتب و سرودن شعر به زبان فارسی و تسلط به فرهنگ آن مورد توجه فضلای هند بود. زبان فارسی، زبان رسمی و همه گیر شبه قاره هند بود

خود ارزیابی صفحه ۶۲ علوم فنون یازدهم

۳- ویژگی‌های عمده شعر بیدل را با توجه به غزل زیر بررسی کنید: جواب: (به کار بردن مضمونهای بدیع و دور از ذهن و استعاره های رنگین، تخیل های رمز آمیز شاعرانه، مضمون سازی در عالم طبیعت یا ذهن مانند طفل بی سوار، زخم ی خمیازه، غرقه وهم، تفکر عارفانه دارد – بیشتر به معنی توجه دارد تا صورت و ظاهر

۴- چه عواملی موجب شد شاعران ایرانی به دربار هند روی آورند؟
جواب: بی‌توجهی و بی‌مهری شاهان صفوی نسبت به شاعران و شاعرنوازی و ادب‌گرایی سلاطین هند، شاعران را به دربارهای هند کشاند.

۵- شهرت محتشم کاشانی در چه نوع و قالب شعری معروف است؟ در این مورد توضیح دهید.
جواب: محتشم کاشانی در سرودن شعرهای مذهبی و مرثیه سرایی مشهور است. شعر عاشورایی خود را در قالب ترکیب بند سرود.

۶- در قرن هشتم تأثیرپذیری از گذشتگان چگونه در شعر خواجوی کرمانی و حافظ جلوه‌گر شد؟
جواب: حافظ با خواجو دوستی و ارتباط نزدیک داشت و چون خواجو به سال و تجربه شعری بر حافظ پیشی داشت بر شعر و اندیشه وی پرتو افکند. و خواجوی کرمانی تحت تأثیر نظامی بوده و چندین مثنوی به پیروی از پنج گنج او سروده است که نشان دهنده استادی او در شاعری است.

۷- ابیات زیر را بخوانید و به پرسش‌ها پاسخ دهید:

لب و دندان سنایی همه توحید تو گوید *** مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی
سنایی
چو او شهر ایران به گشتاسب داد ****نیامد تو را هیچ از آن تخت یاد
فردوسی

الف) مجاز را در بیت‌های بالا بیابید و معنای حقیقی و غیرحقیقی هر کدام را مشخص کنید.
تخت مجاز از پادشاهی ←
معنای حقیقی: وسیله شاهی – معنای غیر حقیقی: شاهی
لب و دندان مجاز از همه وجود←
معنای حقیقی: عضوی در دهان – معنای غیر حقیقی: تمام وجود

ب) نشانه‌های هجایی و پایه‌های آوایی بیت‌ها را مشخص کنید
اختیار زبانی: حذف همزه هجای ۳ مصراع دوم.

اختیار زبانی: حذف همزه در هجای ۸ مصراع ۲
اختیار وزنی: هجای کشیده پایان دو مصراع بلند تلفظ شود.