جواب خودارزیابی درس ششم علوم و فنون دهم ؛ صفحه ۵۴ و ۵۵ و ۵۶ و ۵۷ و ۵۸ - همیار آموزش

جواب درس ۶ علوم فنون دهم

گام به گام علوم و فنون دهم / در بخش زیر جواب فعالیت های درس ششم علوم و فنون ادبی دهم را قرار داده ایم. گام به گام درس ۶ علوم فنون ادبی دهم مربوط به صفحات ۵۴ و ۵۵ و ۵۶ و ۵۷ و ۵۸ این کتاب میباشد.

درس ششم :: سجع و انواع آن

خود ارزیابی صفحه ۵۴ درس ششم علوم و فنون ادبی دهم

۱ -در اشعار و جمله های زیر، سجع را بیابید.

🔹 بزرگان گفته اند: دولت، نه به کوشیدن است؛ چاره کم جوشیدن است. سعدی
کوشیدن و جوشیدن : متوازی

🔹 الهی به شناخت تو زندگانیم، به نام تو آبادانیم، به یاد تو شادانیم و به یافت تو ناتوانیم. خواجه عبدالله
زندگانیم و آبادانیم: سجع مطرف
شادانیم و ناتوانیم: مطرف
شادانیم و /آبادانیم: سجع مطرف

🔹 سر عشق، نهفتنی است نه گفتنی و بساط مهر، پیمودنی است نه نمودنی مقامات حمیدی
نهفتنی و گفتنی: مطرف | پیمودنی و نمودنی: سجع متوازی

🔹 من مانده ام مهجور از او، دیوانه و رنجور از او
مهجور و رنجور و دور: مطرف

خود ارزیابی صفحه ۵۵ درس ششم علوم و فنون ادبی دهم

۲ -عبارت زیر را می توان مسجع نامید؟ دلیل خود را بنویسید.
🔹 پادشاهی او راست زیبنده، خدایی او راست در خورنده، بلندی و برتری از درگاه او جوی و بس. جهانگشای جوینی
پاسخ: بله، زیرا واژگان زیبنده و در خورنده در پایان جمله به قرینه آمده اند و چون در حروف پایانی مشترک هستند اما وزنشان یکی نیست سجع مطرف دارند.

۳ -در عبارت زیر، واژه های سجع کدام اند؟ وجه اشتراک آنها را بنویسید.
🔹 تنی چند متفق سیاحت بودند و شریک رنج راحت. گلستان سعدی
پاسخ: سیاحت و راحت – وجه اشتراکشان واج های پایانی آنهاست.

۴ -واژه های ……………و……………..در عبارت زیر، سجع متوازی دارند.
🔹 جوانمرد که بخورد و بدهد، به از عابد که روزه دارد و بنهد. گلستان سعدی
پاسخ: بدهد و بنهد

۵-در هر عبارت، سجع را بیابید و نوع آن را مشخص نمایید.

🔹 محبت را غایت نیست؛ از بهر آنکه محبوب را نهایت نیست. تذکره الاولیا، عطار
پاسخ: غایت و نهایت: مطرف

خود ارزیابی صفحه ۵۶ درس ششم علوم و فنون ادبی دهم

🔹 پشت و پناه سپاه من بود، در دیده دشمنان خار و بر روی دوستان خال.
پاسخ: خار و خال : متوازن

🔹 فلان را کرم بی شمار است و هنر بی حساب، دارای عزمی است متین و طبعی کریم.
پاسخ: بی شمار و بی حساب: متوازن |متین و کریم : متوازن

🔹 ظاهر درویشی، جامه ژنده است و موی سترده و حقیقت آن، دل زنده و نفس مرده.
پاسخ: ژنده و سترده: مطرف |زنده و مرده:متوازی

🔹 ارادت بی چون، یکی را از تخت شاهی فروارد و دیگری را در شکم ماهی نکو دارد.
پاسخ: فروآرد و دارد: مطرف

۶-در متن زیر، سجع ها را بیابید، نوع هر یک را مشخص نمایید و درباره ارزش موسیقایی هر یک اظهار نظر کنید.
»صیاد بی روزی، ماهی در دجله نگیرد و ماهی بی اجل در خشک نمیرد. دو چیز محال عقل است: خوردن بیش از رزق مقسوم و مردن پیش از وقت معلوم. به نانهاده، دست نرسد و نهاده، هر کجا هست، برسد. هر که به تأدیب دنیا راه صواب نگیرد، به تعذیب عقبی گرفتار آید.« گلستان سعدی
پاسخ: نگیرد بمیرد، مقسوم – معلوم، نرسد – برسد: (سجع متوازی هستند/ نگیرد و آید: (سجع مطر فند)/ ارزش سجع متوازی از همه ی سجع ها بیشتر است و سجع مطرف ارزش موسیقایی کمتری دارد .

جواب کارگاه تحلیل فصل دوم ۵۶ علوم و فنون ادبی دهم

۱ نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو زبانی بررسی کنید.پاسخ: ۱-کهنه و مهجور بودن بخشی از لغات در مقایسه با دوره های بعد مانند خیمگی، فروهل و تبیره زن
۲-کمی واژگان عربی
۳-سادگی زبان شعر
۴-به کار گیری فعل های پیشوندی مانند: فروهل و فرو شد
۵-فراوانی ساخت های ترکیبی به نسبت شعر رودکی مانند پیشاهنگ و شتربانان
۶ -استفاده از شبکه معنایی ماه و خورشید و آفتاب

۲ نمونه های زیر را از نظر ویژگی های قلمرو ادبی بررسی کنید.
الف) نوشته اند : …
پاسخ: ۱-به کار گیری شعر در میان نثر
۲-کاربرد کنایه مانند: در پای کسی افتادن : کنایه از عذر خواهی کردن و اظهار پشیمانی کردن
۳-به کار گیری سجع در سخن: ندوزد و نبافد
۴-مراعات نظیر :درزی و جولاه قسمت

جواب کارگاه تحلیل فصل دوم ۵۷ علوم و فنون ادبی دهم

ب) ملک گفت …
پاسخ: ۱-رواج نثر داستانی
۲ -استفاده از آرایه های ادبی : بار سفر بستن کنایه از آماده ی سفر شدن ، دیوار فراغت: تشبیه، مراعات نظیر: بحر، سفینه ، کشتی

جواب کارگاه تحلیل فصل دوم ۵۸ علوم و فنون ادبی دهم

۳ نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو فکری بررسی کنید.
ای خواجه، رسیدهاست بلندیت به جایی *** کز اهل سماوات به گوش تو رسد صوت!
گر عمر تو چون قد تو باشد به درازی *** تو زنـده بمانـی و بمیـرد ملک المـوت
پاسخ: ۱-شعر با طنز و انتقاد اجتماعی همراه است
۲-نکوهش بی توجهی به مردم و نشنیدن صدای آنان

۴ با ذکر دلیل بنویسید چرا دو مصرع بیت زیر هم وزن است؟
بشنو از نی چون حکایت میکند *** از جداییها شکایت میکند
پاسخ: زیرا ترتیب و تعداد هجاها در هر دو مصرع یکی است یعنی هجاهای کوتاه و بلند آن ها در مقابل هم قرار می گیرند

۵-در جملات زیر، انواع سجع را بیابید و نوع آنها را مشخص کنید.

🔹 الهی اگر بهشت، چون چشم و چراغ است، بی دیدار تو، درد و داغ است. خواجه عبدالله انصاری
پاسخ: چراغ و داغ: مطرف

🔹 طالب علم، عزیز است و طالب مال، ذلیل. خواجه عبدالله انصاری
پاسخ: عزیز و ذلیل: متوازن

🔹 باران رحمت بی حسابش همه را رسیده، و خوان نعمت بی دریغش، همه جا کشیده. سعدی
پاسخ: رسیده و کشیده: متوازی

🔹 این دلق موسی است مرقع و آن ریش فرعون مرصع سعدی
پاسخ: مرقع و مرصع: متوازی

🔹 در ایام طفولیت متعبد و شب خیز بودم و مولع زهد و پرهیز. سعدی
پاسخ: شب خیز و پرهیز : متوازی

۶-نوع سجع دو واژه زیر را بنویسید و به جای واژه دوم، واژه ای بگذارید که بالاترین ارزش موسیقایی را در میان سجع ها داشته باشد.
شاد: باد
بام : نام
یاد و نام سجع متوازن دارند . شاد و یاد که سجع متوازی می سازد و بالاترین ارزش موسیقایی را دارد بام و نام سجع متوازی می سازد و بالاترین ارزش موسیقایی را دارد.