جواب درس پنجم علوم و فنون ادبی دوازدهم

جواب درس پنجم علوم و فنون ادبی دوازدهم

جواب خود ارزیابی درس ۵ علوم و فنون ادبی دوازدهم

جواب درس پنجم علوم و فنون ادبی دوازدهم

جواب خود ارزیابی درس ۵ علوم و فنون ادبی دوازدهم

گام به گام علوم و فنون ادبی دوازدهم / درس ۵: اختیارات شاعری (۱): زبانی

خود ارزیابی صفحه ۵۴ علوم و فنون ادبی دوازدهم

۱- مصوّت بلند «ی» در چه صورت همیشه کوتاه و مصوّت بلند «و» در چه صورت همیشه بلند تلفظ می‌شود؟
اگر مصوِت بلند «ی» در میان کلمات ساده یا کلمهٔ با پسوند یا پیشوند یا ضمیر متّصل، مانند: «بیا، گیاه، عامیانه، زیاد، سیاست، بیاموز، قیامت» و واژه‌هایی از این قبیل بیاید، همواره کوتاه است./ مصوب بلند «و» در کلمات تک هجایی همیشه بلند است مانند: مو، رو، جو و… جز کلمهٔ «سو» هنگام اضافه شدن مانند سوی.

۲- تقطیع مثال‌های زیر، به صورتی که بین کمانک تقطیع شده است، با کدام اختیارات شاعری مطابقت دارد؟

تقطیع مثال‌های زیر

جادویی: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – کوتاه تلفّظ کردن مصوّت‌های بلند
ساقی ما: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – کوتاه تلفّظ کردن مصوّت‌های بلند
آهوی دشت: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – کوتاه تلفّظ کردن مصوّت‌های بلند
درخت دوستی: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – بلند تلفّظ کردن مصوّت‌های کوتاه
سوی من: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – کوتاه تلفّظ کردن مصوّت‌های بلند
بهانه: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – بلند تلفّظ کردن مصوّت‌های کوتاه
تو گفتی: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – بلند تلفّظ کردن مصوّت‌های کوتاه
شب و روز: تغییر کمیّت مصوّت‌ها -‌‌ بلند تلفّظ کردن مصوّت‌های کوتاه

خود ارزیابی صفحه ۵۵ علوم و فنون ادبی دوازدهم

۳- پس از تقطیع هجایی ابیات زیر، اختیارات شاعری زبانی به کاررفته در هر کدام را مشخص کنید.

الف) گفت: ای پسر این نه جای بازی است *** بشتاب که جای چاره‌سازی استگفت: ای پسر این نه جای بازی است۱- اختیار زبانی حذف همزه در هجای دوم مصراع اول
۲- اختیار زبانی حذف همزه در هجای پنجم مصراع اول

ب) فریاد که در رهگذر آدم خاکی *** بس دانه فشاندند و بسی دام تنیدندفریاد که در رهگذر آدم خاکیدر هجای نهم مصرع اول: تغییر کمیّت مصوّت‌ها – بلند تلفّظ کردن مصوّت‌های کوتاه

پ) بر همه اهل جهان سیّد و سرور علی است *** در رهِ دین خدا، هادی و رهبر علی استبر همه اهل جهان سیّد و سرور علی است

۱- اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه در هجای پنجم مصراع اول
۲- اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه (کسره اضافه) هجای پنجم مصراع دوم
۳- اختیار زبانی کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند «ی» در هجای نهم مصراع دوم

ت) ز دو دیده خون فشانم ز غمت شب جدایی *** چه کنم که هست اینها گل باغ آشنایی
ز دو دیده خون فشانم ز غمت شب جدایی اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه (کسره اضافه) در هجای سیزدهم مصراع اول

ث) تفرّج کنان در هوا و هوس *** گذشتیم بر خاک بسیار کس
سعدی تفرّج کنان در هوا و هوس اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه (واو عطف) در هجای نهم مصراع اول

همین حالا همیار را نصب کنید و همیشه یک معلم همراه خود داشته باشید.
"نصب از مایکت و بازار "

ج) من نمی‌گویم زیان کن یا به فکر سود باش *** ای ز فرصت بی‌خبر در هر چه هستی، زود باش
بیدلمن نمی‌گویم زیان کن یا به فکر سود باش۱- اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه (کسره اضافه) در هجای دوازدهم مصراع اول
۲- اختیار وزنی، بلند بودن هجای پایانی دو مصراع

چ) بیچارگی ورا چو دیدند *** در چاره گری زبان کشیدند
نظامیبیچارگی ورا چو دیدند

۱- اختیار زبانی کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند «ی» در هجای چهارم مصراع اول
۲- اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه (کسره اضافه) در هجای پنجم مصراع اول.
۳- اختیار وزنی، بلند بودن هجای پایان دو مصراع.
*پایه های آوایی بیت به صورت « مفعول مفاعلن فعولن» نیز قابل جداسازی است. این گونه جداسازی تغییری در کشش های هجایی یا اختیارات شاعری به وجود نمیآورد.

ح) خَلَد گر به پا خاری آسان برآید *** چه سازم به خاری که در دل نشیند؟خَلَد گر به پا خاری آسان برآید

1- اختیار زبانی کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند «ی» در هجای هفتم مصراع اول
2- اختیار زبانی حذف همزه در هجای هشتم و یازدهم مصراع اول

خود ارزیابی صفحه ۵۶ علوم و فنون ادبی دوازدهم

خ) همه برگ بودن همی ساختی *** به تدبیر رفتن نپرداختی
سعدیهمه برگ بودن همی ساختی

د) آمد سوی کعبه سینه پرجوش *** چون کعبه نهاد حلقه در گوش
نظامیآمد سوی کعبه سینه پرجوش

1- اختیار زبانی کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند در هجای سوم مصراع اول
2- اختیار وزنی بلند بودن هجای پایانی دو مصراع

ذ) سوی چاره گشتم ز بیچارگی *** ندادم بدو سر به یکبارگی
فردوسیسوی چاره گشتم ز بیچارگی

1- اختیار زبانی کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند «و» در هجای نخست مصراع اول
2- اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه (کسره پایان کلمه) در هجای دوم مصراع اول

ر) نکوهش مکن چرخ نیلوفری را *** برون کن ز سر باد و خیره سری را
ناصرخسرونکوهش مکن چرخ نیلوفری را

1- اختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه (پایان کلمه) در هجای نهم مصراع دوم
2- وزن این بیت همسان تک لختی است.

برای مشاهده سوالات و گام به گام کتاب‌های درسی خود، کافی است نام درس یا شماره صفحه مورد نظر را همراه با عبارت "همیار" در گوگل جستجو کنید.