جواب درس هفتم علوم و فنون ادبی دوازدهم - همیار آموزش

جواب خود ارزیابی درس ۷ علوم و فنون ادبی دوازدهم

گام به گام علوم و فنون ادبی دوازدهم / درس ۷: تاریخ ادبیات قرن چهاردهم (دورۀ معاصر و انقلاب اسلامی)

خودارزیابی صفحه ۸۰ علوم و فنون ادبی دوازدهم

۱- مهم‌ترین درو‌ن‌مایهٔ سرود‌ه‌ها و نوشته‌های ادبی دورهٔ انقلاب اسلامی را بیان کنید.
1- محکوم کردن استبداد و بیداد
2- ستایش آزادی و آزادیخواهان
3- ترسیم افق های روشن پیروزی
4- تکریم شهید و فرهنگ شهادت
5- طرح اسوه های تاریخی به ویژه تاریخ اسلام و مبارزان انقلابی

۲- شعر معاصر پیش از انقلاب اسلامی به چند دوره تقسیم می‌شود؟ نام ببرید.
چهار دوره:
1- دوره اول سلطنت رضاخان تا درخشش نیما
2- دوره دوم حکومت محمدرضا تا کودتای 28 مرداد
3- دوره سوم 28 مرداد تا قیام 15 خرداد
4- دوره چهارم از 15 خرداد 1342 تا پیروزی انقلاب در سال 1357

۳- مهم‌ترین قالب‌های نثر بعد از انقلاب اسلامی کدام‌اند؟ نام ببرید.
جواب: داستان کوتاه، خاطره نگاری، زندگینامه نویسی، نثر ادبی، ادبیات نمایشی

۴- موضوع کلی هر کدام از آثار زیر را بنویسید:
حیدر بابایه سلام: سرشار از اصالت فرهنگی و بیان زیبایی‌های روستای زادگاه شهریار است.
جای پای خون: داستانی، در زمینهٔ ادبیات مذهبی است.
سووشون: داستان زندگی زری و یوسف و اوضاع اجتماعی مردم فارس در خلال جنگ جهانی دوم است.

۵- شعر احمد عزیزی را از نظر ویژگی‌های فکری و ادبی شعر انقلاب بررسی کنید:

یاس بوی مهربانی می‌دهد *** عطر دوران جوانی می‌دهد
یاس‌ها یادآور پروانه‌اند *** یا‌س‌ها پیغمبران خانه‌اند
یاس مثل عطر پاک نیّت است *** یاس استنشاق معصومیت است
یاس را آیینه‌ها رو کرده‌اند *** یاس را پیغمبران بو کرده‌اند
یاس بوی حوض کوثر می‌دهد *** عطر اخلاق پیمبر می‌دهد
حضرت زهرا دلش از یاس بود *** دانه‌های اشکش از الماس بود
داغ عطر یاس زهرا زیر ماه *** می‌چکانید اشک حیدر را به چاه
عشقِ محزون علی، یاس است و بس *** چشم او یک چشمه الماس است و بس
اشک می‌ریزد علی مانند رود *** بر تن زهرا گل یاس کبود
گریه آری گریه چون ابر چمن *** بر کبود یاس و سرخ نسترن

ویژگی فکری
لحن شاعر صمیمانه است و در آن سادگی کلام دیده می‌شود. توجه به مضامین اسلامی، عشق به ائمهٔ اطهار و تکریم حضرت فاطمه‌، بیان قداست، پاکی و معصومیت و مظلومیت آن حضرت و بیان غم بسیار زیاد حضرت علی در شهادت حضرت فاطمه (س)،

ویژگی ادبی
قالب: مثنوی
قافیه: مهربانی، جوانی / پروانه، خانه / پاکی، اشتراکی / نیت، معصومیت./ رو، بو./ کوثر، پیمبر/ یاس، الماس/ ماه، چاه / یاس، الماس/ رود، کبود / چمن، نسترن
بیت ۱:
یاس: استعاره
بوی مهربانی: حس آمیزی
مراعات نظیر: یاس، بو، عطر
بیت ۲:
یاس: استعاره
یاس‌ها پیغمبران خانه‌اند: تشبیه
بیت ۳:
تشبیه: یاس به عطر
یاس استعاره از حضرت فاطمه
استنشاق معصومیت (استعاره) اضافه استعاری
بیت ۴:
یاس: نماد و استعاره از حضرت فاطمه
بیت ۵:
تلمیح به حوض کوثر
یاس استعاره از حضرت فاطمه
بیت ۶:
دل حضرت زهرا مانند یاس نازک و لطیف
اشک‌هایش مثل الماس درخشنده و با ارزش
تشبیه
دانه اشک: تشبیه فشرده
بیت ۷:
تلمیح به گریستن حضرت علی در چاه و راز و نیاز با چاه. حسن تعلیل ندارد
جناس ماه و چاه
واج آرایی کسره در مصراع اول
بیت ۸:
تشبیه: چشم او یک چشمه الماس است و بس
جناس افزایشی: چشم و چشمه
واج آرایی س
بیت ۹:
تشبیه: علی مانند رود اشک می‌ریزد. اغراق
مراعات: گل. یاس
گل یاس کبود: منظور بدن کبود حضرت زهرا (استعاره مصرحه)
تلمیح: زهرا گل یاس کبود: پهلوی حضرت زهرا را زخمی کردند.
بیت ۱۰:
تشبیه: گریه چون ابر چمن
تکرار
مراعات نظیر: یاس، نسترن
تکرار گریه
تن کبود یاس و تن سرخ نسترن: استعاره از حضرت فاطمه

خود ارزیابی صفحه ۸۱ علوم و فنون ادبی دوازدهم

۶- شعر زیر را از نظر سطح فکری بررسی نمایید.

به سان رهنوردانی که در افسانه‌ها گویند،
گرفته کوله بار زاد ره بر دوش
فشرده چو بدست خیزران در مشت
گهی پُرگوی و گه خاموش
در آن مه‌گون فضای خلوت افسانگی شان راه می‌پویند ما هم راه خود را می‌کنیم آغاز سه ره پیداست
نوشته بر سر هر یک به سنگ اندر
حدیثی کش نمی‌خوانی بر آن دیگر
نخستین: راه نوش و راحت و شادی
به ننگ آغشته، اما رو به شهر و باغ و آبادی
دو دیگر راه: نیمش ننگ، نیمش نام
اگر سر بر کنی، غوغا و گر دم درکشی، آرام
سه دیگر: راه بی برگشت بی فرجام
من اینجا بس دلم تنگ است
و هر سازی که م یبینم، بدآهنگ است
بیا ره توشه برداریم
قدم در راه بی برگشت بگذاریم
ببینیم آسمانِ «هر کجا» آیا همین رنگ است؟ اخوان ثالث

جواب: لحن شعر صمیمی است و محتوایی سیاسی دارد. آن مه گونِ فضای خلوت دال بر خفقان آن دوره است. گروه اول کسانی که در جامعه فقط به عیش و نوش و راحتی می‌پردازند اگر چه این راحتی ننگین باشد.گروه دوم اگر فریاد اعتراض سر دهند غوغا به پا می‌کنند و دچار دردسر می‌شوند و اگر سکوت اختیار کنند زندگی آرام و بی دغدغه‌ای دارند. اما گروه سوم راه سوم را بر می‌گزینند که این راه، راه و مسیر مبارزه است کاربرد واژهٔ بدفرجام بیانگر راه مبارزه است. راه مبارزه با ظلم وستم راه بی بازگشتی است که شاید فرجام سخت و بدی هم داشته باشد. شاعر به دنبال آسمانی است که رنگش با کشورش متفاوت باشد و ظلم در آن نباشد.

خود ارزیابی صفحه ۸۲ علوم و فنون ادبی دوازدهم

۷- شعر ققنوس نیما یوشیج را از نظر قالب تحلیل نمایید.

ققنوس، مرغ خو شخوان، آوازهٔ جهان
آواره مانده از وزش بادهای سرد
بر شاخ خیزران
بنشسته است فرد
برگرد او به هر سر شاخی پرندگان
او ناله‌های گمشده ترکیب می‌کند …

– تغییر در آوردن جایگاه قافیه
– نگاه نو و نگرش عاطفی به واقعیت ملموس
– سیر آزاد تخیل تساوی طولی مصراع‌ها رعایت نشده و مصراع‌ها از نظر تعداد پایه‌های آوایی هم اندازه نیستند در نتیجه قالب این شعر نیمایی یا نو است.

۸- متن زیر از داستان «دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز» اثر سید مهدی شجاعی را از نظر ویژگی‌های نثر بعد از انقلاب اسلامی بررسی نمایید:

«دو سال مانده بود هنوز به گرفتن دیپلم و وقت سربازی؛ اما طاقتم نمی‌توانستیم آورد. اول تابستان بود، کارنامه‌ها را با معدلی همسان گرفتیم و راهی خانه شدیم. با پیشنهادی که تو می‌خواستی بکنی و هنوز نکرده بودی، من موافق بودم، قبل از اینکه بگویی، گفتم:
پدر رضایت می‌دهد، با مادر چه کنیم؟ گفتی: رضایت پدر شرط است؛ اما رضایت مادر را هم می‌گیریم.
به خانه که رسیدیم، تو سراغ پدر رفتی و من سراغ مادر.
بر عکس شد، من مادر را راضی کرده بودم و تو هنوز داشتی با پدر چانه می‌زدی.
رفتن هردومان را با هم قبول نمی‌کرد؛ می‌گفت رائد برود؛ وقتی برگشت، نوبت حامد و ما که گفتیم – مثل همیشه – یا هر دو یا هیچ کدام. پدر پاسخ داد که: پس هیچ‌کدام.
من و تو هر دو یک لحظه از حرفمان برگشتیم، بر اساس قراری که نداشتیم، پدر با تعجب و حیرت رضایت‌نامهٔ تو را نوشت و مرا گفت که صبر کن رائد که آمد، تو می‌روی و من سر تکان دادم و هیچ نگفتم».
«دوسال مانده بود هنوز به گرفتن دیپلم و وقت سربازی؛ اما طاقتم نمی‌توانستیم آورد.اول تابستان بود، کارنامه‌ها را با معدلی همسان گرفتیم و …».

جواب: موضوع داستان، دفاع مقدس است و به توصیف و ستایش پاک بازی و از خودگذشتگی در دوران دفاع مقدس میپردازد.
از گفتگوهای داستان این نکته دریافت می‌شود که حتی پدران و مادران نیز به خاطر وطن، حاضر بودند فرزندان خود را راهی جبهه های جنگ کنند. ثبت خاطرات حماسه ها و دلاوری های دوره جنگ، درجۀ ایمان، دعوت به اخلاقیات، دفاع از وطن و باورها…

۹- شعر دورۀ بیداری را با شعر معاصر (تا انقلاب اسلامی) از نظر فکری مقایسه کنید.
جواب: در ادبیات دورهٔ بیداری به مباحث چون آزادی، وطن، قانون خواهی، مبارزه با استبداد و استعمار، بحث از حقوق اجتماعی، برانگیختن احساسات ملی و میهنی، توجه به فراگیری علوم جدید، پیکار با بیگانه و بیگانه خواهی، انتقاد از نابسامانی‌ها، نفی عقاید خرافی در جامعه و سخن از حقوق زنان پرداخته است، اما در ادبیات معاصر تا قبل از انقلاب نوآوری‌های افراطی و بی ریشه، اندیشه‌های باستان گرا و نژادپرستانه و گرایش شعر‌های ترجمه‌ای مورد توجه قرار گرفت.