سوالات درس دوم جامعه شناسی دهم - همیار آموزش

سوالات جامعه شناسی دهم درس ۲ با جواب

سوالات متن جامعه شناسی  دهم / در بخش زیر برای شما عزیزان سوالات درس دوم جامعه شناسی دهم را قرار داده ایم.

پدیده های اجتماعی (آنچه با هم پدید می آوریم)

کنش اجتماعی چیست؟

۱- برای کنش اجتماعی چند مثال بنویسید. ویژگی مشترک این کنش ها چیست؟
پاسخ: ما به دوست خود سلام می‌کنیم یا پاسخ سلام او را می‌دهیم. با ورود معلم به کلاس از جا بر می‌خیزیم. هنگام سوار شدن به اتوبوس، حق تقدم را رعایت می‌کنیم. هنگام گفت و گو، به حرکات و سخنان طرف مقابل توجه می‌کنیم. با یکدیگر همکاری یا رقابت می‌کنیم. به دیدار بستگان می‌رویم و جویای احوالشان می‌شویم و… همه این کنش ها با توجه به دیگران انجام می‌شوند.

۲- در چه صورت کنش فردی که به تنهایی در اتاقی غذا می خورد تبدیل به کنش اجتماعی می‌شود؟
پاسخ: در صورتی که فرد یا افراد دیگری وارد اتاق شوند

۳- انواع کنش را نام ببرید و مثال بزنید
انواع کنش (درونی، بیرونی، فردی، اجتماعی)
✔ کنش درونی: کنش هایی که در ذهن اتفاق می افتد: تخیل، تفکر (وقتی فردی در کلا س در س حضور دارد، و ی بی تو ه به اطرافیان ، در ذهن خود رودخانه‌ای خروشان را تخیل می‌کند. )
✔ کنش بیرونی: کنش هایی که در دنیای واقعی اتفاق می افتند: راه رفتن، غذا خوردن
✔ کنش فردی: کنشی که بدون توجه به دیگران انجام می‌شود. آگاهی و اراده کنشگر، ناظر به دیگران، ویژگی ها و اعمال آنها نیست.
✔ کنش اجتماعی: کنشی که با توجه به دیگران انجام می‌شود. آگاهی و اراده کنشگر، ناظر به دیگران ، ویژگی ها و اعمال آنهاست.

۴- برای کنش های بیرونی و کنش های درونی مثال بزنید.
پاسخ: نشستن راه رفتن غذا خوردن کنش هایی بیرونی هستند. فکر کردن غصه خوردن پشیمان شدن امیدوار شدن کنش هایی درونی هستند.

کنش اجتماعی

۵-  کنش اجتماعی را تعریف کنید
پاسخ: نوعی کنش است که با توجه به دیگران انجام می‌شود. در این نوع کنش آگاهی و اراده کنشگر ناظر به دیگران ، ویژگی ها و اعمال آنها است.

نکته: ویژگی های کنش اجتماعی:
پاسخ: ۱ اهمیت داشتن نظر دیگران
۲ مبتنی بر آگاهی، اراده، هدف و معنای مشترک
۳- تابع عضویت در گروه و مجموعه‌ای اجتماعی است.

 ۶-نمونه هایی از کنش اجتماعی:
پاسخ: ۱- وقتی راننده ای پشت چراغ قرمز می ایستد ، مقرراتی را رعایت می‌کند که مورد قبول دیگران است.
۲ رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی در نیمه شب و به دور از چشم دیگران و حتی دوربین مخفی ، کنش اجتماعی است.
۳- تجزیه و تحلیل انتخاب شکل رفتار در حضور یک جمع (چگونگی حرف زدن در یک مهمانی)

مثال:
مثال هایی از این که کنش های ما چگونه بر اساس باورها – ارزشها – سنت ها – آداب و رسوم- قوانین و… انجام می گیرد.
اگر به کنش هایی مانند نماز خواندن – روزه گرفتن – احترام به بزرگترها – رعایت حق تقدم در رانندگی – رعایت انضباط در مدرسه- شرکت در مراسم جشن ، عزاداری و. … دقت کنید. تمامی آنها بر اساس باورها – ارزشها – سنت ها – آداب و رسوم – قوانین و. . انجام می گیرد. به عبارت دیگر بر اساس فرهنگ جامعه صورت می گیرد.)
ما بر اساس باورها و ارزش های اجتماعی (دینی)؛ نماز می خوانیم و روزه می گیریم /. ما تحت بر اساس ارزش ها و هنجارهای اجتماعی؛ به بزرگترها احترام می گذاریم یا به مدرسه می‌رویم /. رعایت انضباط در مدرسه را بر اساس قوانین مدرسه انجام می‌دهیم.

مثال:
مثال هایی از این که کنش های ما با توجه به دیگران و ویژگی ها و اعمال آنها تنظیم می‌شود.
✔ کنش ما در مواجهه با یک دوست، متفاوت از کنش ما در مقابل یک دشمن خواهد بود /همینطور کنش های ما در مواجهه با آشنا یا غریبه/ مؤمن یا منافق یا کافر و… به گونه های متفاوتی خواهند بود(. کنش ما در این موارد؛ اجتماعی است. زیرا با توجه به ویژگی های دیگران؛ تنظیم می‌شود.)
✔ وقتی پدر یا مادر شما وارد اتاق شما می‌شوند؛ حالت نشستن شما رسمی تر می‌شود (. کنش شما در اینجا اجتماعی است؛ زیرا کنش شما) شیوه نشتن ) تحت تاثیر دیگری بوده و بر اساس ویژگی های او تنظیم شده است.)
✔ کسی که بخاطر نسل های آینده؛ نهال می کارد (کنش او تحت تاثیر آیندگان است /) کسی که به یاد یکی از نزدیکانش که از دنیا رفته؛ هرسال نذری می‌دهد (کنش او تحت تاثیر گذشتکان است.)

نکته:
ما در مقابل دیگران و بسته به ویژگی ها و اعمال دیگران؛ آداب و قواعد خاصی را رعایت می‌کنیم. آداب و قواعدی که در جامعه آموخته ایم. بنابرین کنش ما در مقابل دیگران نیز بر اساس ارزش ها، آداب و قواعد اجتماعی صورت می گیرد.

مثال:
✅ مثال هایی از اینکه؛ چگونه، موضوع یا علت کنش های ما را ارزش ها، سنت ها، آداب و رسوم، قوانین و یا دیگران تعیین میکنند .
پاسخ: فکر کردن به روز مراسم روز عاشورا؛ کنشی اجتماعی است. زیرا موضوع کنش ما (فکر کردن به مراسم عاشورا) را یک سنت اجتماعی تعیین نموده است /تجزیه و تحلیل کردن صحبت های معلم؛ کنشی اجتماعی است؛ زیرا موضوع کنش ما (تجزیه و تحلیل کردن) را معلم تعیین کرده است /. نماز خواندن و روزه گرفتن؛ کنش هایی اجتماعی هستند؛ زیرا ارزش ها و هنجارهای اجتماعی (مذهبی) علت انجام این کنش ها هستند.

✅ مثال هایی از این که چگونه کنش های ما تحت تأثیر رخداد ها و مسائل اجتماعی صورت می گیرد.
پاسخ: نوشتن کتاب در مورد دفاع مقدس (جنگی تحمیلی عراق علیه ایران)، کنشی اجتماعی است زیرا به رخدادی اجتماعی اشاره دارد/. ساخت و اجرای موسیقی برای اظهار همدلی با زلزله زدگان؛ کنشی اجتماعی است. زیرا تحت تأثیر یک رخداد اجتماعی صورت می گیرد / سر دادن بانگ الله اکبر بر پشت بام ها در شب ۲۲ بهمن هر سال، کنشی اجتماعی است زیرا تحت تأثیر یک رخداد اجتماعی است و…

۷- آیا کنش اجتماعی فقط در حضور فیزیکی دیگران صورت می گیرد؟
پاسخ: خیر. کنش اجتماعی فقط در حضور فیزیکی دیگران صورت نمیگیرد. وقتی راننده‌ای پشت چراغ قرمز می ایستد، مقرراتی را رعایت می‌کند که مورد قبول دیگران است. به همین سبب، کنش او اجتماعی است. رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی در نیمه شب و به دور از چشم دیگران و حتی دوربین های مخفی نیز یک کنش اجتماعی است.

۸- آیا کنش هایی که در حضور دیگران ولی بدون توجه به آنها انجام می گیرند، کنش اجتماعی اند؟
پاسخ: خیر ؛
برای مثال، فردی که در کلاس درس حضور دارد ولی بی توجه به اطرافیان در ذهن خود رودخانه ای خروشان را تخیل می‌کند، کنشی اجتماعی انجام داده است؟
پاسخ: خیر. زیرا کنش او در ارتباط با دیگران نبوده است(. تخیل کردن کنش فردی است نه اجتماعی)

کنش فردی:

۹- ویژگی های کنش فردی
✔ کنشی است که هیچ ربطی به باورها، ارزش ها، سنت ها، آداب و رسوم، قوانین (رسمی و غیر رسمی) ندارد
✔ کنشی است که بر اساس روحیات، گرایش ها و علایق شخصی و خصوصی صورت می گیرد(مبتنی بر آداب و قواعد شخصی.)
✔ کنشی است که موضوع یا علت انجام آنرا؛ روحیات، گرایش ها، علایق ، سلایق و عادت های شخصی تعیین کرده باشد.
✔ کنشی است که تحت تأثیر رخداد ها و مسائل شخصی و خصوصی صورت می گیرد.

مثال هایی از کنش فردی:
پاسخ: کسی که بر اساس علایق و سلایق شخصی خود به آهنگ های یک خواننده گوش می‌دهد /. کسی بر اساس گرایش های شخصی لیگ فوتبال اروپا را دنبال می‌کند / کسی به دلیل علایق شخصی فلان سریال تلویزیونی یا فلان برنامه رادیویی را گوش می‌کند /کسی به دلیل سلیقه شخصی خود؛ یک گوشی موبایل می خرد /کسی که به دلیل عادات شخصی هر روز دوش می گیرد /صبح ها زود از خواب بیدار می‌شود /و)…

نکته: اگر به کنش هایمان دقت کنیم؛ اکثر کنش های ما اجتماعی هستند نه فردی.

۱۰- برای هر کدام از مثال های زیر، یک کنش اجتماعی مثال بزنید.  (نمونه بیاورید )
غریبه: بی تفاوت از کنار آنها رد می‌شویم. آشنا: با آنها سلام و احوالپرسی می‌کنیم.
دوست: به دوستان خود کمک می‌کنیم دشمن: از دشمنان دوری می‌کنیم
گذشتگان: کتاب های تاریخی را مطالعه می‌کنیم. از موزه و آثار تاریخی بازدید می‌کنیم.
معاصران: از پیشرفت های علمی دوران معاصر استفاده می‌کنیم.
آیندگان: با صرفه جویی در مصرف انرژی، بخشی از منابع را برای آیندگان ذخیره می‌کنیم.
مؤمن: به مؤمن اعتماد می‌کنیم و او را امانتدار می دانیم کافر و منافق: به آنها اعتماد نمی‌کنیم و ارتباط خود را با آنها قطع می‌کنیم.

پدیده های اجتماعی:

۱۱- چند پدیده اجتماعی نام ببرید.
پاسخ: بانک، مسجد، پلیس، مدرسه، خانواده، گروه دوستان، نمادها، هنجارها، ارزش ها و باورهای اجتماعی نمونه هایی از پدیده های اجتماعی هستند.

نکته:
در کل تمام چیزهایی که توسط انسان ها پدید آمده است. پدیده های اجتماعی هستند (. هر چیزی که حاصل اندیشه و عمل انسانهاست. پدیده اجتماعی است.) از چیزهای کوچک (خرد)بگیرید تا چیزهای خیلی بزرگ (کلان.)

مثال: حرف زدن – خرید کردن – درس خواندن و: … پدیده های اجتماعی خرد و ارزشها – هنجارها – باورها – نهادها. … پدیده های اجتماعی کلان هستند.
هر چیزی که ساخته‌اندیشه یا دست انسانهاست. پدیده اجتماعی است. یعنی توسط انسانها در جامعه ایجاد شده‌اند.

۱۲- پدیده اجتماعی را تعریف کنید.
پاسخ: به کنش اجتماعی و پیامد های آن «پدیده اجتماعی» میگویند.

۱۳- خردترین پدیده اجتماعی چیست؟
پاسخ: کنش اجتماعی خُردترین(کوچک ترین) پدیده اجتماعی است و سایر پدیده های اجتماعی، آثار و پیامد های آن هستند.

۱۴- پدیده های اجتماعی چه ویژگی هایی دارند؟
پاسخ: ۱- پدیده های اجتماعی معنادار، هدف‌مند، آگاهانه وارادی هستند
۲- پدیده های اجتماعی مستقل از پدید آورندگان خود هستند.
۳- پدیده های اجتماعی فرصت ساز و محدودیت ساز هستند.

۱۵- چرا برخی از پدیده ها را پدیده های اجتماعی می نامند؟
پاسخ: زیرا برخی از پدیده های موجود در اطراف ما در کنش های انسان ها نسبت به یکدیگر تاثیر دارند و دیگران را به واکنش وا می‌دارند. مثلا خط کشی خیابان یک پدیده اجتماعی زیرا دیگران را به واکنش و تغییر رفتار وا می‌دارد.

۱۶- پدیده های طبیعی چه ویژگی هایی دارند؟
پاسخ: پدیده های طبیعی توسط انسان خلق نمی‌شوند و نتیجه کنش انسان نیستند. جنبه عینی و بیرونی دارند و خارج از ذهنیت انسان نیز به صورت مستقل وجود دارند.

۱۷- پدیده ای طبیعی مثال بزنید که جنبه ی اجتماعی پیدا می‌کند؟
پاسخ: مثلا خشکسالی و کم آبی که پدیده ای طبیعی است موجب ایجاد مهاجرت یا تغییر نقش های اقتصادی که جنبه ی اجتماعی دارند می‌شود.

۱۸- با یک مثال توضیح دهید چگونه کنش فردی به کنش اجتماعی تبدیل می‌شود؟
پاسخ: مثلاً فردی به تنهایی و با صدای دلخواه در اتاقی مطالعه می‌کند. حال اگر فرد دیگری وارد اتاق شود، مطالعه او به یک کنش اجتماعی تبدیل می‌شود و پای ارزش ها و هنجارهای اجتماعی را به میان می آورد. چنین فردی برای رعایت حقوق دیگری (تحقق یک ارزش) باید تا زمانی که او در اتاق حضور دارد، آرام مطالعه کند (پیدایش یک هنجار.)

۱۹- مفاهیم ارزش، هنجار، نماد، نقش اجتماعی، جامعه پذیری، کنترل اجتماعی را توضیح دهید و برای هر یک مثال بزنید.
ارزش های اجتماعی: پدیده های مطلوب و خواستنی که مورد پذیرش افراد جامعه‌اند و اعضای جامعه می خواهند به آنها دست یابند. (گرایش نسبت به آنها دارند). مانند تعلیم و تربیت، موفقیت، اخلاص، سخاوت، سعادت.
هنجارهای اجتماعی: شیوه های انجام کنش های اجتماعی هستند که مورد قبول افراد جامعه‌اند و راه های رسیدن به ارزش های اجتماعی محسوب می‌شوند. مانند قوانین و مقررات، الگوهای رفتاری (ارزش های اجتماعی ذهنی هستند و در ذهن انسان اعتبار می‌یابند ولی هنجارهای اجتماعی عینی ، ملموس و محسوس بیرونی دارند).
نماد: نشان ها و علایمی هستند که به کمک آنها پیام ها و معانی به دیگران منتقل می‌شوند. مانند علایم راهنمایی و رانندگی، پرچم
نقش اجتماعی: عنوان و برچسبی است که در موقعیت و جایگاه های اجتماعی بر افراد نهاده می‌شود و برای آنها مجموعه ای از وظایف و حقوق اجتماعی را به وجود می آورد مانند نقش فرزند، پدر، مادر، معلم، پلیس و…
جامعه پذیری: فرایند و مراحلی که فرد برای مشارکت در زندگی اجتماعی طی می‌کند و با نقش ها ارزش ها، هنجارها و عقاید و…. جامعه آشنا می‌شود. فرایندی که هویت اجتماعی فرد را می‌سازد. مثلا در خانواده از طریق تعامل با اطرافیان با نقش فرزندی و شهروندی و مسلمانی و…. آشنا می‌شویم یا در مدرسه برای نقش پذیری های اقتصادی و سیاسی و آموزشی و خانوادگی و… آشنا می‌شویم.
کنترل اجتماعی: مجموعه فعالیت هایی که فرد را برای انطباق با انتظارات و پذیرش فرهنگ جامعه آماده می‌سازد اقداماتی که ما را وادار به رعایت فرهنگ و مقررات اجتماعی می‌کند. مثلا برای درس خوان تر شدن دانش آموز معلم با نمره یا جایزه او را تشویق می‌کند و یا او مورد مواخذه قرار می‌دهد.

۲۰- (تمامی رفتارهای ما تحت تاثیر …هنجارهای اجتماعی… صورت می گیرد)

نکته: هنجارها می‌توانند رسمی‌یا غیر رسمی باشند.
رسمی‌مانند قانون اساسی – قوانینی که در ادارات و پلیس و… وجود دارد که عدم رعایت آنها مجازات های رسمی بدنبال دارد /.
غیر رسمی: مانند قواعدی مانند احترام به بزرگترها – رعایت رسم و رسوم اجتماعی و. … عدم رعایت آنها مجازات رسمی ندارد اما باعث ناراحتی دیگران و یا حتی موجب طرد شدن از جمع می‌شود.

۲۱- کنش اجتماعی چه ارتباطی با هنجارها و ارزش های اجتماعی دارد؟
پاسخ: اگر کنش اجتماعی نباشد، هیچ هنجاری شکل نمی گیرد و هیچ یک از ارزش های اجتماعی، مانند عدالت، امنیت، سعادت و آزادی، محقق نمی‌شوند.

۲۲- کنش اجتماعی ، هنجارهای اجتماعی و ارزش های اجتماعی با یکدیگر چه ارتباطی دارند؟ مثال بزنید.
پاسخ: وقتی کنشی از حالت فردی به اجتماعی تبدیل می‌شود نیازمند هنجار و ارزش اجتماعی می‌شود. بدون ارزش اجتماعی هنجار و کنش اجتماعی به وجود نمی آید. اگر هدفی مطلوب است باید برای رسیدن به آن شیوه هایی (هنجار هایی) تعریف شود و این شیوه ها باید قابلیت اجرا کنش اجتماعی داشته باشند. مثلا برای کلاس درس جامعه شناسی علاوه بر ارزش آموزش مفاهیم اجتماعی، ارزش تنوع و شادابی را هم اضافه می‌کنیم بنابر این لازم است که از جای برخیزیم و با رعایت فاصله نسبی با یکدیگر حرکات کششی و نرمشی را انجام دهیم تا انبساط خاطر و شادابی در فضای کلاس ایجاد شود.

نکته
۱- ارزش ها و هنجارهای اجتماعی پدیده های اجتماعی هستند که از طریق کنش های اجتماعی انسان ها بوجود آمدهاند.
ارزش ها و هنجارهای اجتماعی با کنش اجتماعی انسان ها ایجاد و محقق می‌شوند.
۲- اگر کنش اجتماعی نباشد؛ هیچ هنجاری شکل نمی‌گیرد و هیچ ارزشی محقق نمی‌شود.

۲۳- ارزش ها و هنجارها پس از شکل گیری وجود چه پدیده هایی را ضروری می‌سازند؟
پاسخ: جامعه پذیری و کنترل اجتماعی

۲۴- افراد چگونه می‌توانند ارزش ها و هنجارها را تداوم بخشند؟
پاسخ: با عمل کردن به ارزش ها و هنجارها

۲۵- تفاوت ارزش و هنجار چیست؟
پاسخ: ارزش ها از جنس هدف و مقصود هستند و هنجارها از جنس وسیله و راه رسیدن به ارزش ها هستند.

۲۶- جدول زیر را کامل کنید.

ارزش (هدف)	هنجار(شیوه و روش)
نظم	وسایلمان را در جای مناسب بگذاریم. سر وقت در مدرسه حاضر باشیم
ادب	به دیگران سلام کنیم و سلام دیگران را پاسخ دهیم. به احترام ورود مهمان از جا بلند شویم و از او استقبال کنیم
عفت	حجاب داشته باشیم (حفظ حریم)، عفت کلام را رعایت کنیم
حجاب (حفظ حریم)	پوشش شرعی، از دست دادن با نامحرمان پرهیز کنیم.
ثروت	برای کسب درآمد حلال تلاش کنیم. پس انداز کنیم.

۲۷- پدیده های اجتماعی خُرد و کلان چگونه شکل می گیرند؟
پاسخ: ارزش ها و هنجارهای اجتماعی از طریق کنش های اجتماعی تحقق می‌یابند را ضروری می‌سازند تا ارزش ها و هنجارها را از طریق تعلیم و تربیت، تشویق و تنبیه به افراد «کنترل اجتماعی» و «جامعه پذیری» و پدیده های منتقل کنند . افراد نیز با عمل کردن بر اساس ارزش ها و هنجارها، موجب تداوم و استمرار آنها می‌شوند.

۲۸- چرا پدیده های اجتماعی معنا دارند؟
پاسخ: پدیده های اجتماعی را انسان ها در ارتباط با یکدیگر به وجود می آورند و چون افراد با آگاهی، اراده و هدف عمل می‌کنند ، پدیده های اجتماعی معنا دارند.

۲۹- ارزشها و هنجارها چگونه در جامعه جریان پیدا می‌کنند (عمومی و همگانی می‌شوند)؟
پاسخ: از طریق فرایند های جامعه پذیری و کنترل اجتماعی

۳۰- جامعه پذیری را تعریف کنید.
پاسخ: افراد از طریق زندگی در جامعه و بواسطه تعلیم و تربیت در خانواده و مدرسه و… ارزش ها و هنجارهای اجتماعی را یاد می گیرند. به این فرایند جامعه پذیری می گویند. (یادگیری و درونی کردن ارزش ها و هنجارها)

۳۱- کنترل اجتماعی را تعریف کنید.
پاسخ: برای این که افراد ارزش ها و هنجارها را همیشه رعایت کرده و از آنها تخلف نکنند . توسط نهادهای مختلف تحت کنترل قرار می‌دهند. یعنی از طریق تشویق و تنبیه رفتارهای افراد را تحت نظارت قرار می گیرند (مثال: در مدرسه دانش آموزان درس خوان و مودب تشویق می‌شوند و دانش آموزان بی انضباط تنبیه می‌شوند / پلیس متخلفان را مجازات می‌کند و)…..

۳۲- دلایل ضروری بودن جامعه پذیری و کنترل اجتماعی چیست؟
۱- ارزش ها و هنجارها از طریق آنها عمومی و همگانی می‌شوند.
۲- ارزش ها و هنجار ها از طریق آنها به افراد دیگر و نسل های بعدی منتقل می‌شوند.
۳- ارزش ها و هنجارها از طریق آنها تداوم می‌یابند و از بین نمی‌روند.
در نهایت می‌توان گفت: ارزش ها و هنجارها از طریق کنش های اجتماعی بوجود آمده و تحقق می‌یابند و از طریق   فرایندهای جامعه پذیری و کنترل اجتماعی عمومی و همگانی شده و تداوم می‌یابند.

۳۳- تا چه سطحی جامعه حاضر به کنترل اجتماعی هنجار است؟ 
پاسخ: هرچه ارزشی در جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار باشد هنجار های آن بیشتر کنترل می‌شود ودر صورت هنجار شکنی مجازات بیشتری به دنبال دارد.

۳۴- چرا افراد احساس میکنند «پدیده های طبیعی «همانند» پدیده های اجتماعی «هستند؟ 
پاسخ: پدیده های اجتماعی به مرور از انسان هایی که آنها را به وجود آورده‌اند، مستقل می‌شوند و فرصت ها و محدودیت هایی را برای کنش ها و زندگی انسان ها ایجاد می‌کنند . این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند که افراد احساس می‌کنند» پدیده های طبیعی» همانند «پدیده های اجتماعی» هستند.

نکته
طبیعی انگاری پدید های اجتماعی یعنی این که پدید های اجتماعی (انسان ساخته) را مانند پدید های طبیعی؛ مستقل از انسان ها و کنش های آنها بدانیم. و بطور کاملا منفعل؛ در اختیار آن پدیده های اجتماعی باشیم. تحت سلطه آنها باشیم.

۳۵- پدیده های اجتماعی چه ویژگی هایی دارند؟
پاسخ: ۱- پدیده های اجتماعی معنادار، هدف‌مند، آگاهانه و ارادی هستند.
۲ – پدیده های اجتماعی مستقل از پدیدآورندگان خود هستند.
۳ – پدیده های اجتماعی فرصت ساز و محدودیت ساز هستند.

۳۶- تفاوت پدیده های اجتماعی و پدیده های طبیعی چیست؟
پاسخ: پدیده های اجتماعی را انسان ها خلق می‌کنند و نتیجه کنش های افراد هستند. ولی پدیده های طبیعی را انسان ها خلق نکرده‌اند.

۳۷- پدیده ای طبیعی مثال بزنید که جنبه ی اجتماعی پیدا می‌کند؟
پاسخ: مثلا خشکسالی و کم آبی که پدیده ای طبیعی است موجب ایجاد مهاجرت یا تغییر نقش های اقتصادی که جنبه اجتماعی دارند می‌شود.

۳۸- پدیده های طبیعی چه ویژگی هایی دارند؟
پاسخ: پدیده های طبیعی توسط انسان خلق نمی‌شوند و نتیجه کنش انسان نیستند. جنبه عینی و بیرونی دارند و خارج از ذهنیت انسان نیز به صورت مستقل وجود دارند.

۳۹- کنشی فردی مثال بزنید که با حضور اعضای خانواده به کنش اجتماعی تبدیل می‌شود؟
پاسخ: شنیدن موسیقی در منزل وقتی تنها بودم کنش فردی محسوب می‌شود ولی وقتی پدر و مادرم به منزل آمدند به اتفاق به شنیدن آن پرداختیم و حین شنیدن با ابراز هیجان بر کنش های یکدیگر تاثیر گذاشتیم.

۴۰- کنشی مثال بزنید که حضور دیگران در چگونگی اجرای آن موثر باشد؟
پاسخ: چگونگی اجرای نماز فرادی با نماز جماعت تفاوت دارد. زیرا در نماز جماعت به علت هماهنگی با امام جماعت زمان ادای نماز تحت کنترل فرد نیست.

۴۱- در فضای اجتماعی کلاستان چه رابطه ای بین آرمانهای اجتماعی ارزش ها هنجارها و کنش های اجتماعی وجود دارد؟
پاسخ: آرمان علم آموزی ما با ارزش تفکر و هنجار سکوت در کلاس مطابقت دارد و موجب می‌شود حین تدریس معلم به دانش آموزان دیگر اجازه ی صحبت غیر درسی ندهیم.

۴۲- هنجارها و ارزش ها با نقش های اجتماعی چه رابطه ای دارند؟
پاسخ: هر نقشی مجموعه ای از انتظارات و حقوقی است که متناسب با ارزش ها و مقررات جامعه تعریف می‌شود و اگر ارزش های جامعه تغییر کند مقررات و نقش های اجتماعی تغییر می‌کند. بنابر این یک نقش در دو جامعه ممکن است وظایف و حقوق متفاوتی داشته باشد.

۴۳- آیا ممکن است هنجارهای نقشی در دو جامعه ی متفاوت یکسان باشد؟
پاسخ: بله – برخی از ارزش ها جنبه ی جهانی دارند بنابر این صرف نظر از تفاوتهای اجتماعی تمام جوامع از آن هنجار پیروی می‌کنند .
مانند نظم و ترتیب.

۴۴- در چه صورتی ممکن است هنجاری نا به هنجار شمرده شود؟
پاسخ: در صورتی که ارزش های دو جامعه متفاوت باشند. ممکن است هنجاری در یکی از آنها بهنجار و در جامعه ی دیگر نا بهنجار باشد. مانند حجاب و برخی از مواد خوراکی رعایت حجاب چادر و مقنعه در ایران هنجار و در اروپا نابهنجار است.

۴۵- تا چه سطحی جامعه حاضر به کنترل اجتماعی هنجار است؟
پاسخ: هر چه ارزشی در جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار باشد هنجارهای آن بیشتر کنترل می‌شود و در صورت هنجار شکنی مجازات بیشتری به دنبال دارد.

۴۶- ارزش توسعه ی فرهنگی با چه نوع هنجارهایی در زمینه ی خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی سازگاری دارد؟
پاسخ: احکام دینی از دوران طفولیت به کودکان آموزش داده شود و نظم کمک به یکدیگر، برنامه ریزی کردن، هماهنگ بودن بهصورت هنجارهای پذیرفته شده ی خانواده ها، مدارس و نظام اقتصادی باشد تا از نظر فرهنگی امکان تعالی و توسعه فراهم شود.

۴۷- نظامی مثال بزنید که هنجارها و کنش های اجتماعی آن با یکدیگر متناسب باشد؟
پاسخ: کلاس درس جامعه شناسی ما مقررات انضباطی خوبی دارد از جمله حین پاسخ گویی دانش آموزی دیگران صحبت نمی‌کنند .

۴۸- کنشی مثال بزنید که جنبه اجتماعی داشته باشد و رفتار دیگران در آن تاثیر گذار باشد.
پاسخ: لباس پوشیدن برای خروج از منزل چون حضور دیگران موجب تغییر وضعیت ما می‌شود.

۴۹- هنجارهای اجتماعی چه رابطه ای با کنش اجتماعی و ارزش های اجتماعی دارد؟
پاسخ: هنجارها شیوه های انجام کنش اجتماعی هستند و به کمک هنجارها به ارزش های اجتماعی می رسیم. اگر ارزش ها عوض شوند هنجارها و کنش های اجتماعی تغییر می‌کند.

۵۰- هنجارها و ارزش های چه رابطه ای با نظام های اجتماعی و نقش های اجتماعی دارند؟
پاسخ: هر نظام اجتماعی از مجموعه ی نقش ها به وجود آمده است که این نقش ها بر اساس هنجارها و ارزش که با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کند.

مقایسه کنید:
کوه پدیده ای طبیعی و ساختمان اداری، پدیده ای اجتماعی است. با مقایسه آنها تفاوت پدیده های طبیعی و اجتماعی را مشخص کنید.

معیار	کوه	ساختمان اداری
نقش انسان در پیدایش آن	❌	✔
معنادار بودن	❌	✔
محسوس بودن	✔	✔

از «من» تا «ما»

۵۱- در زندگی اجتماعی رابطه «من» و «ما» چه ارتباطی با هم دارند؟
پاسخ: سراسر زندگی اجتماعی می‌تواند زمینه پیوند انسان ها با یکدیگر و عبور از «من و تو» و تشکیل «ما» باشد. «من» ها درون «ما» حل نمی‌شوند بلاه با یکدیگر از دایره تنگ و محدود خود فراتر می‌روند و بزرگ و بزرگوار می‌شوند.

۵۲- آیا همه «ما» ها یکسان هستند؟
پاسخ: خیر- «ما» ها با هم تفاوت دارند. برخی از «ما» ها ، در رشد، بالندگی و تعالی انسان ها تأثیر بیشتری دارند. از این رو قرآن کریم می فرماید: همواره در راه نیکی و پرهیزکاری تعاون کنید و هرگز در راه گناه. و تعدی همکاری نکنید

۵۳- کنش های ما انسانها ، آثار و پیامد های فردی و اجتماعی دارند. 

۵۴- آثار و پیامد های فردی و اجتماعی کنش چگونه هستند؟
پاسخ: این آثار و پیامد ها میتوانند کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باشند.

۵۵- آیا ازدواج و تشکیل خانواده و تصمیم هر خانواده برای داشتن فرزند، در شیوه زندگی خودشان و دیگران مؤثر است؟
پاسخ: عزم هر فرد برای ازدواج و تشکیل خانواده و تصمیم هر خانواده برای داشتن فرزند، در شیوه زندگی خودشان و دیگران مؤثر است، مثلا در خانواده های تک فرزند، نوع ارتباط، محدود به ارتباط پدر و مادر و فرزند است. در این خانواده ها، معمولا کودکان در خانه ارتباط با افراد هم سن و سال و هم نسل های خود را نمی آموزند. در اغلب خانواده های تک فرزند، والدین، هم انتظار بالایی از فرزند خود دارند و هم حمایت و پشتیبانی زیادی از او به عمل می آورند. همین وضعیت می‌تواند کودک را متوقع و سخت گیر یا زود رنج و آسیب پذیر کند. در عوض در خانواده هایی که چندین فرزند دارند از تمرکز افراطی والدین بر فرزندان کاسته می‌شود و پدر و مادر با درک تفاوت های کودکان خود، انتظاراتشان را تنظیم می‌کنند . فرزندان نیز در تعامل با یکدیگر، ارتباط گرفتن با دیگران، تقسیم کار، تعاون و همکاری در انجام کارها را یاد می گیرند.

۵۶- در خانواده های تک فرزند چه مشکلاتی پیش میآید؟
پاسخ: در خانواده های تک فرزند، نوع ارتباط، محدود به ارتباط پدر و مادر و فرزند است. در این خانواده ها، معمولا کودکان در خانه ارتباط با افراد هم سن و سال و هم نسل های خود را نمی آموزند. در اغلب خانواده های تک فرزند، والدین، هم انتظار بالایی از فرزند خود دارند و هم حمایت و پشتیبانی زیادی از او به عمل می آورند. همین وضعیت می‌تواند کودک را متوقع و سخت گیر یا زود رنج و آسیب پذیر کند.

۵۷- شرایط زندگی خانواده‌ایی که دارای چند فرزند هستند، چگونه می باشد؟
پاسخ: در خانواده هایی که چندین فرزند دارند از تمرکز افراطی والدین بر فرزندان کاسته می‌شود و پدر و مادر با درک تفاوت های کودکان خود، انتظاراتشان را تنظیم می‌کنند . فرزندان نیز در تعامل با یکدیگر، ارتباط گرفتن با دیگران، تقسیم کار، تعاون و همکاری در انجام کارها را یاد می گیرند.

۵۸- گروه های کوچک مانند محله، روستا، شهر و… و گروه های بزرگ مانند جامعه، کشور چگونه شکل میگیرند؛ و دوام می آورند و چگونه تهدید می‌شوند یا تاثیرگذاری آنها بیشتر می‌شود؟
پاسخ: گروه های کوچک مانند محله، روستا، شهر و… و گروه های بزرگ مانند جامعه، کشور و… با وجود فرد فرد اعضا و مشارکت اجتماعی آنها، شکل می گیرند و دوام می آورند. با بروز نقصان و کاستی در تعداد افراد چنین گروه هایی، کما بیش زندگی و دوام آنها با تهدید روبه رو می‌گردد و در مقابل، با افزایش جمعیت یک قوم، فرهنگ و آیین، امکان تأثیر گذاری آن بر سایر فرهنگ ها، اقوام و آیین ها افزایش می‌یابد.

۵۹- چرا در هر جامعه ای میزان گرایش افراد و خانواده ها به فرزندآوری، از نظر کمی و کیفی اهمیت فراوان دارد؟
پاسخ: گروه های کوچک مانند محله، روستا، شهر و… و گروه های بزرگ مانند جامعه، کشور و… با وجود فرد فرد اعضا و مشارکت اجتماعی آنها، شکل می گیرند و دوام می آورند. با بروز نقصان و کاستی در تعداد افراد چنین گروه هایی، کما بیش زندگی و دوام آنها با تهدید روبه رو می‌گردد و در مقابل، با افزایش جمعیت یک قوم، فرهنگ و آیین، امکان تأثیر گذاری آن بر سایر فرهنگ ها، اقوام و آیین ها افزایش می‌یابد.

۶۰- زمینه پویایی و بالندگی جامعه چگونه مهیا می‌شود؟
پاسخ: در جامعه ای که اغلب خانواده های آن، چند فرزندی هستند، با تولد هر نوزاد، نیازهایش به عنوان یک عضو جامعه نیز طرح و پیگیری می‌شود. همین پدیده می‌تواند زمینه پویایی و بالندگی جامعه را فراهم کند

۶۱- میزان تغییرات جمعیتی هر کشور از چه طریقی محاسبه می‌شود؟
پاسخ: از طریق «میزان رشد طبیعی جمعیت»

۶۲- میزان رشد طبیعی جمعیت از چه راهی به دست می آید؟
پاسخ: میزان رشد طبیعی جمعیت از دو عامل «تعداد تولد» و «تعداد مرگ و میر» و اختلاف بین آنها به دست می آید؛

۶۳- چه زمانی رشد جمعیت مثبت می‌شود؟
پاسخ: اگر تعداد تولد به نسبت مرگ و میر، رقم بالایی باشد، رشد جمعیت مثبت است

۶۴- چه زمانی رشد جمعیت منفی می‌شود؟
پاسخ: اگر در زمان و مکان معین، مرگ و میر افراد در مقابل تولد افزایش یابد، رشد جمعیت، منفی خواهد بود.

۶۵- در حال حاضر در برخی کشورها، به ویژه کشورهای صنعتی، رشد جمعیت منفی است.

۶۶- چرا در کشورهای صنعتی، رشد جمعیت منفی است؟
پاسخ: در این کشورها، به دلیل عدم تمایل خانواده ها به فرزند آوری، تعداد موالید در مقایسه با مرگ و میر، کمتر است.

۶۷- «نرخ جایگزینی» به چه معناست؟
پاسخ: نرخ جایگزینی به این معنی است که هر زن در طول عمر خود چه تعداد فرزند به دنیا می آورد.

۶۸- جمعیت شناسان رقم جایگزینی چند تعیین می‌کنند؟
پاسخ: جمعیت شناسان رقم جایگزینی بین ۲/۱ تا ۲/۲ تعیین میکنند . یعنی هر زن در طول عمر خود، باید حداقل دو فرزند به دنیا بیاورد تا روند طبیعی جمعیت دچار اختلال نشود.

۶۹- عدم پذیرش مسئولیت والدگری و محدود شدن بعُد خانواده به خانواده بی فرزند یا تک فرزند توسط اکثر افراد جامعه، پدیده «سالمندی جمعیت» را در پی خواهد داشت.

۷۰- شاخص سالمندی به چه معناست؟
پاسخ: شاخص سالمندی از افزایش نسبت سالمندان در جمعیت و به بیانی دیگر، کاهش نسبت افراد ۱۴- ۰ ساله و افزایش نسبت افراد ۶۰ یا ۶۵ سال و بالاتر خبر می‌دهد.

۷۱- طبق مطالعات انجام شده جمعیت ایران در سالهای پیش رو چه روندی را طی می‌کند؟ توضیح دهید.
پاسخ: مطالعات نشان می‌دهد که جمعیت ایرانِ ما به سوی سالمندی می‌رود. براساس نتایج کی پژوهش انجام شده در مرکز آمار، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۱۰۱ میلیون نفر خواهد رسید و طبق پیش بینی های منابع بین المللی، ساختار سنی جمعیت کشور ما در سال های بعد از ۱۴۳۰، از یک ساختار کاملا جوان به یک ساختار سالخورده تبدیل خواهد شد. پیش بینی ها نشان می‌دهد که سهم جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر، تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۲۲ درصد برسد. در واقع بیشترین سهم در هرم سنی جمعیت به این گروه اختصاص میی ابد. اگر جمعیت بالای ۶۵ سال بیش از ۱۰ درصد جمعیت کل کشور باشد، کشور پیر محسوب می‌شود. این پدیده، یک زنگ خطر بزرگ برای آینده ماست.

۷۲- پدیده مسن شدن جمعیت، چه تبعاتی به همراه دارد؟
پاسخ: افزایش جمعیت سالمند کشور، افزایش هزینه ها را دربر دارد. این هزینه ها عمدتا به هزینه های بهداشت و درمان مربوط می‌شود. برای ارائه خدمات و رفع نیازهای سالمندان، به‌اندازه کافی نیروی جوان در کشور وجود نخواهد داشت. در سطح فردی نیز فرزندان خانواده های تک فرزند، ناچارند علاوه بر مسائل شخصی، به تنهایی تعهدات فرزندی، حمایت عاطفی و رسیدگی به مسائل والدین خود را انجام دهند.