سوالات درس پنجم اقتصاد دهم انسانی - همیار آموزش

سوالات متن درس ۵ اقتصاد دهم

سوالات متن اقتصاد دهم درس پنجم: بازار چیست و چگونه عمل می‌کند؟

«نقشه راه»

۱- بازیگران اصلی اقتصاد را نام ببرید.
پاسخ: خانوار ها و بنگاه ها

۲- بازیگران اصلی اقتصاد (خانوار ها و بنگاه ها) چگونه قیمت و مقدار کالا و خدمات را تعیین می‌کنند؟
پاسخ: بازیگران اصلی اقتصاد (خانوار ها و بنگاه ها) از طریق بده – بستان های بین خود، قیمت و مقدار کالا و خدمات را تعیین می‌کنند.

«طرح مسئله»

۳- دو گروه از مهم ترین تصمیم گیرندگان و بازیگران در اقتصاد، خانوار ها و بنگاه ها هستند.

۴- خانوار ها در چند حالت در اقتصاد مشارکت می‌کنند؟
پاسخ: ۱- خانوار ها کالا ها و خدمات مورد نیاز را از کسب و کارها خریداری می‌کنند.
۲- خانوار ها زمین، نیروی کار، سرمایه و کار آفرینی را برای تولید کالا ها و خدمات ارائه می‌کنند.

۵- منظور از «بنگاه» دراقتصاد چیست؟
پاسخ: در اقتصاد، «بنگاه» همان چیزی است که مردم معمولاً آن را به عنوان یک کسب و کار می شناسند.

۶- چند مورد از مؤسسات کسب و کارها «بنگاه ها» را نام ببرید.
پاسخ: مؤسسات کسب و کارها یا همان بنگاه ها می‌توانند شامل مزارع کشاورزی ، فروشگاه ها، کسب و کارهای خویش فرمایی مثل پیرایشگری، نقشه کشی و معماری ساختمان یا شرکت ها و کارگاه ها و کارخانه های تولیدی باشند.

۷- موسسات کسب و کارها «بنگاه ها» ، منابع برای تولید کالا و خدمات را چگونه تامین می‌کنند؟
پاسخ: برای تولید کالا ها و خدمات، این بنگاه ها باید از خانوار ها منابع را خریداری یا اجاره کنند. مثلاً یک رستوران زنجیره ای، زمانی که افرادی را استخدام می‌کند، نیروی کار از خانوار ها اجاره می‌کند.

«جریان چرخشی ساده»

۸- چگونه بین بازیگران اصلی اقتصاد «خانوار و بنگاه» رابطه داد و ستد شکل می‌گیرد؟ 
پاسخ: خانوار ها کالا ها و خدمات را از بنگاه ها خریداری می‌کنند و بنگاه ها، منابع را از خانوار ها اجاره یا خریداری می‌کنند، و این باعث شکل گیری رابطه داد و ستد بین این بازیگران می‌شود.

۹- نمودار جریان چرخشی، تعاملات بین بازیگران کلیدی (خانوار ها و بنگاه های اقتصادی) را تحلیل کنید.
پاسخ: بازیگران اصلی عرصه اقتصاد بنگاه های اقتصادی و خانوار ها می‌باشند بنگاه ها تولید کننده کالا و خدمات و خانوار ها مصرف کننده کالا و خدمات محسوب می‌شوند در این چرخه اقتصاد بین خانوار ها و بنگاه ها، دریک طرف، بازار محصولات، و در طرف دیگر بازار عوامل تولید قراردارد.
قسمت بالای نمودار: بنگاه ها، تولید کننده کالا و خدمات هستند و خانوار ها متقاضی و خریدار این کالا و خدمات می‌باشند. خانوار ها این کالا هاو خدمات را از بازار محصولات دریافت می کنند که عرضه کننده آن بنگاه های تولیدی می‌باشد. خانوار ها بابت خرید این کالا ها و خدمات وجوهی به بازار محصولات پرداخت می‌کنند که هزینه خانوار و درآمد بنگاه را تشکیل می دهد.
قسمت پایین نمودار: خانوار ها برای تامین مخارجشان نیاز به منابع مالی دارند و همچنین بنگاه ها برای تولید، نیاز به عوامل تولید دارند. خانوار ها عوامل تولید (کار، سرمایه، زمین) را به بازار عوامل تولید ارائه می دهند و بنگاه های تولیدی که متقاضی عوامل تولید هستند آن را از بازار عوامل تولید دریافت می کنند و در مقابل این عوامل تولید، وجوهی تحت عنوان (مزد، سود، اجاره) به خانوار ها پرداخت می‌کنند که درآمد خانوار و هزینه بنگاه را تشکیل می دهد.
**در این چرخه دریک طرف بنگاه ها عرضه کننده کالا و خدمات، و خانوار ها متقاضی کالا و خدمات هستند. و در طرف دیگر خانوار ها عرضه کننده عوامل تولید، و بنگاه ها، متقاضی عوامل تولید می‌باشند و بدین صورت بین بنگاه ها و خانوار ها رابطه داد و ستد شکل می‌گیرد.

۱۰- منظور از بازار در مباحث اقتصادی چیست؟
پاسخ: بازار معنای خاصی در اقتصاد دارد؛ بازار به مجموعه خریداران و فروشندگان چیزی در هر جای ممکن اطلاق می‌شود. مبادلات در بازار ممکن است حضوری و حقیقی نباشد و به صورت مجازی و در اینترنت صورت گیرد. شما ممکن است با تلفن و پشت میز سفارش دهید و یا با شبکه اینترنت، خرید اینترنتی کنید.

۱۱- در بازار کالا ها و خدمات، …..خانوار ها….. خریدار و …..بنگاه ها….. فروشنده اند.

« بررسی بازار»

۱۲- به مجموعه خریداران (تقاضا کنندگان یا همان خانوار ها) و فروشندگان (عرضه کنندگان یا همان بنگاه ها) هر چیزی در هر جایی « ….. بازار….. » گفته می‌شود.

۱۳- بازار از چند بخش تشکیل شده است؟
پاسخ: بازار دو بخش دارد: تقاضا کنندگان و عرضه کنندگان

«خریداران یا تقاضا کنندگان و فرایند تصمیم گیری آنها »

۱۴- خریداران در بازارچه کسانی هستند؟
پاسخ: خریداران، خانوار هایی هستند که تقاضا کننده کالا ها و خدمات‌اند و نسبت به مشاهده تغییر شرایط بازار تصمیمات متفاوتی می‌گیرند.

۱۵- رابطه بین مقدار تقاضا با قیمت کالا چگونه است؟
پاسخ: مقدار تقاضا از یک کالا با قیمت آن رابطه ای عکس دارد. به طوری که با افزایش قیمت، مقدار تقاضا کاهش می یابد و بالعکس

۱۶- منظور از «قانون تقاضا» چیست؟
پاسخ: مقدار تقاضا از یک کالا با قیمت آن رابطه ای عکس دارد. به طوری که با افزایش قیمت، مقدار تقاضا کاهش می یابد و بالعکس! به این رابطه، «قانون تقاضا» می گویند.

۱۷- منحنی تقاضا را تحلیل کنید:
الف) منحنی تقاضا رفتار اقتصادی کدام گروه را نشان می دهد؟
ب) حالت منحنی تقاضاچگونه است؟
ج) رابطه تقاضا با قیمت چگونه است؟
د) منحنی تقاضا با چه حرفی نمایش داده می‌شود؟ پاسخ: منحنی تقاضا رفتار اقتصادی خریداران (تقاضا کنندگان) را نشان می دهد و حالت آن از چپ به راست نزولی است یعنی با افزایش قیمت کالا مقدار خرید یا تقاضا کاهش، و با کاهش قیمت کالا مقدار خرید یا تقاضا افزایش می یابد پس رابطه تقاضا و قیمت یک رابطه معکوس می‌باشد و این منحنی با حرف اختصاری D نمایش داده می‌شود. (این توضیحات رامی‌توان برروی نمودار بالا که رابطه بین قیمت با خرید بستنی را نشان می دهد بررسی کرد) .

۱۸- افزایش درآمد چه رابطه ای با تقاضای یک کالا دارد؟
پاسخ: تقاضا برای یک کالا به صورت مثلت با درآمد ارتباط دارد. افزایش در درآمد سبب افزایش در مقدار تقاضا در هر قیمت می‌شود.

۱۹- چه عواملی بر مقدار تقاضا و خرید، توسط خریدار (مصرف کننده) تاثیر گذار است؟
پاسخ: غیر از درآمد و قیمت که بر مقدار تقاضا اثرگذار است، سلیقه، انتظارات و قیمت دیگر کالا ها هم می‌تواند بر مقدار تقاضا و خرید اثر بگذارد.

«سایرعوامل»

۲۰- عواملی که بر مقدار تقاضا و خرید توسط خریدار (مصرف کننده) تاثیرگذار است را توضیح دهید.
پاسخ:
الف) قیمت: مقدار تقاضا از یک کالا با قیمت آن رابطه ای عکس دارد. به طوری که با افزایش قیمت، مقدار تقاضا کاهش می یابد و بالعکس، با کاهش قیمت، مقدار تقاضا افزایش می یابد.
ب) درآمد: تقاضا برای یک کالا به صورت مثلت با درآمد ارتباط دارد. افزایش در درآمد سبب افزایش در مقدار تقاضا در هر قیمت می‌شود و باعث جا به جایی منحنی تقاضا به سمت بالا می‌گردد و اگر درآمد کاهش پیداکند تقاضا کاهش پیدا خواهد کرد و منحنی به سمت پایین جا به جا می‌شود البته این قانون برای کالای معمولی کاربرد دارد ولی برای کالا های پست این اتفاق می‌تواند متفاوت و برعکس رقم خورد وقتی که درآمد افزایش پیدا می‌کند تقاضای ما نسبت به کالای پست کمتر خواهد شد مثلاً با افزایش درآمد به جای خرید سویا، گوشت بیشتری خریداری می‌شود.
ج) سلیقه: سلیقه افراد می‌تواند در خرید و تقاضا نسبت به یک کالا نقش داشته باشد مثلاً چیزهایی که مد می‌شوند ، حتی بدون تغییر قیمت، مقدار تقاضای آنها زیادتر می‌شود و در این حالت منحنی تقاضا به سمت بالا جا به جا می‌شود.
د) انتظارات: هنگامی که پی ببرید قیمت کالایی در آینده بیشتر می‌شود، امروز ممکن است درباره خرید آن تصمیم دیگری بگیرید و خرید و تقاضای بیشتری داشته باشید که این حالت باعث جا به جایی منحنی تقاضا به سمت بالا می‌گردد.
و) قیمت دیگر کالا ها: اگر کالا هایی که مکمل یکدیگرند دچار تغییر قیمت شوند تغییر در قیمت یک کالا در تقاضا و خرید کالای مکمل تاثیر گذار است. بدین صورت که افزایش قیمت یک کالا باعث کاهش تقاضا و خرید برای کالای مکمل میگردد مثلا اگر قیمت چای افزایش پیداکند تقاضا و خرید برای خرید قند کاهش پیدا خواهد کرد و منحنی تقاضا برای خرید قند به سمت پایین جا به جا می‌شود. اگر کالا هایی که جانشین یکدیگرند دچار تغییر قیمت شوند تغییر در قیمت یک کالا در خرید و تقاضای کالای جانشین موثر است بدین صورت که افزایش قیمت یک کالا باعث افزایش تقاضا و خرید برای کالای جانشین می‌گردد مثلا افزایش قیمت گوشت قرمز باعث افزایش تقاضای گوشت سفید می‌شود و منحنی تقاضای گوشت سفید به سمت بالا جا به جا می‌شود.

« قیمت به عنوان ابزاری برای مدیریت مصرف»

۲۱- سیاست گذاران از چه راه هایی تلاش می‌کنند از مقدار تقاضا و مصرف سیگار کم کنند؟ 
پاسخ: یکی از راه آگاه سازی مردم به زیان های کشیدن سیگار و دیگری با بالا بردن قیمت آن از طریق وضع مالیات بر سیگار.

«فروشندگان یا عرضه کنند گان و فرایند تصمیم گیری آنها»

۲۲- فروشندگان در بازارچه کسانی هستند؟
پاسخ: فروشندگان همان بنگاه های ارائه کننده کالا یا خدمات و نیز عوامل فروش آنها هستند.

۲۳- چه عواملی برمقدار تولید و عرضه یک کالا، توسط تولید کننده تاثیر گذار است؟
پاسخ:
الف) قیمت کالا
ب) تغییر در قیمت مواد اولیه (هزینه های تولید)
ج) ابداعات و اختراعات
د) شرایط بازار (رونق یا رکود بازار)

۲۴- رابطه بین مقدار عرضه با قیمت کالا چگونه است؟
پاسخ: طبق قانون عرضه، با افزایش قیمت، مقدار عرضه از هر کالا افزایش می یابد و بالعکس!

۲۵- منحنی عرضه را تحلیل کنید:
الف) منحنی عرضه رفتار اقتصادی کدام گروه را نشان می دهد؟
ب) حالت منحنی عرضه چگونه است؟
ج) رابطه عرضه با قیمت چگونه است؟
د) منحنی عرضه با چه حرفی نمایش داده می‌شود؟ پاسخ: منحنی عرضه رفتار اقتصادی تولید کنندگان (عرضه کنندگان) را نشان می دهد و حالت آن از چپ به راست صعودی است یعنی با افزایش قیمت کالا مقدار عرضه، افزایش می یابد، وبا کاهش قیمت کالا مقدار عرضه کاهش می یابد پس رابطه عرضه و قیمت یک رابطه مستقیم می‌باشد و این منحنی با حرف اختصاری S نمایش داده می‌شود. (این توضیحات رامی‌توان بر روی نمودار بالا که رابطه بین قیمت با خرید بستنی را نشان می دهد بررسی کرد) .

«سایر عوامل» 

۲۶- با ذکر مثال توضیح دهید که غیر از قیمت مستقیم کالا عوامل دیگر « قیمت مواد اولیه- ابداعات و اختراعات» چگونه می‌توانند در تولید و عرضه کالا توسط تولید کننده نقش داشته باشند؟
پاسخ: مثال: «مواد اولیه» تصور کنید قیمت بستنی زیاد نشده اما قیمت شیر که ماده اولیه و مهم تولید بستی است گران تر شده است . شرایط به وجود آمده باعث می‌شود تولید بستنی نسبت به قبل کمتر صورت گیرد چون منفعت تولید کننده نسبت به قبل کمتر خواهد بود بنا براین منحنی عرضه به سمت چپ متمایل خواهد شد و اگر برعکس شیر ارزان تر شود تولید بستنی بیشتر و منحنی عرضه به سمت راست متمایل می‌گردد.
مثال: «ابداعات و اختراعات» اگر دستگاهی اختراع شود که بتواند با تعداد کارگر کمتری، بستنی تولید کند و از این جهت هزینه های تولید را کمتر کند تولید بستنی بیشتر خواهد شد و منحنی به سمت راست متمایل می‌شود چون ابداعات و اختراعات معمولاً با کاهش هزینه ها اثر مثبتی بر مقدار تولید و عرضه دارند.

«تعادل در بازار»

۲۷- عاملی که باعث هماهنگی رفتار عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان در بازار می‌شود چیست؟
پاسخ: قیمت و ارزش کالا

۲۸- اگر مقدار تقاضای کالایی از مقدار عرضه آن بیشتر باشد، چه اتفاقی در بازار می افتد؟
پاسخ: اگر مقدار تقاضای کالایی از مقدار عرضه آن بیشتر باشد، در بازار کمبود رخ می دهد و باعث بالا رفتن قیمت می‌شود؛ چرا که عده ای که به آن کالا مشتاق ترند تلاش می‌کنند با پیشنهاد قیمت بالاتر آن را به دست آورند.

۲۹- اگر مقدار عرضه کالایی بیشتر از مقدار تقاضا آن باشد، چه اتفاقی در بازارمی افتد؟
پاسخ: اگر مقدار عرضه کالایی بیشتر از مقدار تقاضا آن باشد، مازاد رخ می دهد و همین سلب می‌شود برخی از تولید کنندگان از قیمت خود کم کنند تا بتوانند با پیدا کردن مشتری کالای بیشتری را بفروشد.

۳۰- جدول زیر را تحلیل کنید:

پاسخ:
تعادل در بازار: رفتار عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان در بازار در مقابل هم صورت می‌گیرد و باید با هم هماهنگ با شد به عبارت دیگر عرضه و تقاضا باید با یکدیگر در تعامل باشند و عاملی که این هماهنگی و تعادل را ایجاد می‌کند قیمت کالاست. به قیمتی که مقدار عرضه و تقاضا با هم برابر است قیمت تعادلی می گویند «یعنی نقطه Pe و قیمت ۱۵۰۰ در جدول «و به مقداری که میزان عرضه و تقاضا با هم برابر است مقدار تعادلی می گویند «یعنی نقطه Qe و مقدار عرضه و تقاضای ۸ درجدول»
مازاد عرضه: بازار بالاتر از قیمت تعادلی با مازاد عرضه و کمبود تقاضا مواجه خواهد شد «یعنی نقطه P۱ و قیمت های
۲۰۰۰ ۲۵۰۰ ۳۰۰۰» در این وضعیت چون قیمت ها زیاد است عرضه بیشتری صورت گرفته و در مقابل به خاطر قیمت زیاد تقاضا کمتر است و این وضعیت مازاد عرضه را ایجاد کرده است برای اینکه این مازاد عرضه از بین برود و تولید کننده بتواند کالای خود را به فروش برساند مجبور است قیمت کالا هایش را پایین بیاورد. با کم شدن قیمت، تقاضا افزایش پیدا می‌کند و انگیزه تولید کننده برای تولید کمتر می‌شود این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند که بازار به تعادل برسد.
مازاد تقاضا: بازار پایین تر از قیمت تعادلی با مازاد تقاضا و کمبود عرضه مواجه خواهد شد «یعنی نقطهP۲و قیمت های
۰ ۵۰۰ ۱۰۰۰» در این وضعیت چون قیمت ها کم است تقاضای بیشتری صورت گرفته و در مقابل به خاطر قیمت کم عرضه کمتراست و این وضعیت مازاد تقاضا را ایجاد کرده است در این حالت عده ای از تقاضا کنندگان حاضرند برای دریافت کالای مدنظر مبلغ بیشتری پرداخت کنند و این روند باعث افزایش قیمت کالا ها در بازار می‌شود با افزایش قیمت، تولید کنندگان شروع به تولید می‌کنند و مصرف کنندگان از مصرف و تقاضای خود کم می‌کنند این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند که فاصله عرضه و تقاضا کاهش می‌یابد و تعادل در بازار برقرار می‌شود.

«بیشتر بدانیم، انواع بازار »

۳۱- انواع بازار را نام ببرید.
پاسخ: الف) رقابتی
ب) انحصاری
ج) حراجی (مزایده- مناقصه)

۳۲- منظور از « بازار رقابتی» چیست؟
پاسخ: در بازار هر محصول، گاه تعداد فروشندگان و خریداران به قدری زیاد است که حضور و رفتار هر یک از عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان به نسبت کل بازار بسیار کوچک خواهد بود و در عمل ، هیچ یک از طرفین به تنهایی در شکل گیری قیمت تأثیرگذار و به عبارت دیگر « قیمت گذار» نیستند. در این صورت بازار را به اصطلاح « بازار رقابتی» می نامند. بازار محصولاتی چون ماکارونی معمولاً رقابتی است.

۳۳- چه وضعیتی را «انحصار» می گوییم؟ مثال بزنید
گاه به دلایل طبیعی، اقتصادی، قانونی یا حتی غیرقانونی، تعداد فروشنده یا خریدار به یک یا چند نفر محدود می‌شود. این وضعیت را «انحصار» می گوییم.
**مثلا شرکت توانیر در کشور ما، به دلیل طبیعی و شرکت های خودرویی به دلایل قانونی، انحصار گر در فروش کالای خود به شمار می روند . شرکت پخش و پالایش فراورده های نفتی از یک سو تنها خریدار و از سویی دیگر تنها فروشنده محصولات نفتی است و خرید و فروش این کالا را در انحصار خود دارد.

۳۴- ویژگی های بازار انحصاری چیست؟
پاسخ: الف) تعداد فروشنده یا خریدار به یک یا چند نفر محدود می‌شود.
ب) انحصار گر، قیمت گذار است و خریداران در بازار انحصاری قیمت پذیرند.
ج) کیفیت کالا در این بازار زیاد مورد توجه نیست.
د) در این بازار تنوع کالا کمتر و قیمت کالا ها نسبت به بازار رقابتی بیشتر می‌باشد.
و) خریداران قدرت انتخاب ندارند.

۳۵- انحصار گر غیرقانونی چگونه می‌تواند به جامعه ضرر بزند؟
پاسخ: انحصار گر غیرقانونی معمولا با افزایش قیمت خود به مشتریان و رفاه جامعه ضرر می زند؛ بنا براین دولت باید مانع شکل گیری آن و تبانی برخی از تولید کنندگان شود.

۳۶- انحصار طبیعی و قانونی در چه صورت می‌تواند سودمند باشد؟
پاسخ: انحصار طبیعی و قانونی مشروط به مواظبت و مقررات گذاری صحیح می‌تواند برای مصرف کننده سودمند باشد.

۳۷- بازار هایی که در قالب حراجی و جود دارد چند صورت است؟
پاسخ: الف) مزایده (فروشندگان آثار هنری در نمایشگاه ها و حراجی ها)
ب) مناقصه (خریداران عمده کالا و خدمات )