کارگاه متن پژوهی درس ششم ۶ فارسی یازدهم - همیار آموزش

گام به گام درس ششم فارسی یازدهم

جواب فارسی یازدهم / کارگاه متن پژوهی درس ششم

 جواب قلمرو زبانی صفحه ۵۴ فارسی یازدهم

۱.  معنای واژه های مشخّص شده را بنویسید.
🔹 جهد بر توست و بر خدا توفیق / زانکه توفیق و جهد هست رفیق
جهد: تلاش، کوشش، سعی
توفیق: لطف، موافق گردانیدن
🔹 خنیده به گیتی به مهر و وفا / ز اهریمنی دور و دور از جفا
خنیده: مشهور، معروف، نامدار

۲. سال گذشته خواندیم که در شیوه بلاغی، جای اجزای کالم در جمله، تغییر می کند، امّا در متن آموزشی، مطابق با شیوه عادی و نوشتارِ معیار، نهاد در آغاز جمله و فعل در پایان آن قرار می گیرد.
🔹 اکنون اجزای بیت زیر را مطابق زبان معیار مرتّب کنید
گفتند به اتّفاق یک‌سر *** کز کعبه گشاده گردد این در
پاسخ: به اتّفاق یکسر گفتند که این در از کعبه گشاده گردد.

۳. در بیت های زیر، نقش «-َ م» را بررسی کنید.
الف) دریاب که مبتلای عشقم / آزاد کن از بلای عشقم
پاسخ: «-َم» در عشقم مصراع اول، فعل اسنادی به معنای «هستم»
 «-َم» در عشقم مصراع دوم، نقش مفعول دارد (مرا آزاد کن).
ب) پرورده عشق شد سرشتم / جز عشق مباد سرنوشتم
پاسخ: «-َم»  در سرشتم مصراع اول و «-َم» در سرنوشم مصراع دوم، هر دو نقش مضاف الیه دارد (سرشتِ من – سرنوشتِ من).

جواب قلمرو ادبی صفحه  صفحه ۵۴ و ۵۵ فارسی یازدهم

۱. شاعران، در سرودن منظومه های داستانی، غالباً از قالب «مثنوی» بهره می گیرند؛ مهم ترین دلیل آن را بنویسید.
پاسخ: زیرا منظومه های داستانی معمولا طولانی هستند و از آنجایی که در قالب مثنوی هر بیت، قافیه جداگانه ای دارد، شاعر در تنگنای قافیه قرار نمی گیرد و آزادانه تر می تواند به سرودن شعر خود بپردازد.

۲.  هر یک از بیت های زیر را از نظر کاربرد آرایه های ادبی بررسی کنید.
🔹 چون رایت عشق آن جهانگیر *** شد چون مه لیلی آسمان گیر
پاسخ: رایتِ عشق: اضافه تشبیهی / جهانگیر: کنایه از مجنون
آسمان گیر شدن: کنایه از مشهور شدن و اغراق
 مَه: استعاره از چهره
 مَه و آسمان: تناسب
چون و چون: جناس تام
رایت عشق مانند مَه لیلی: تشبیه
لیلی: ایهام تناسب: ۱ .لیلی خانم ۲ .یک شب (که با ماه و آسمان تناسب دارد.)
🔹 برداشته دل ز کار او، بخت *** درماند پدر به کار او سخت
پاسخ:  دل برداشتن: کنایه از ناامید شدن
درماندن: کنایه از ناتوان شدن
بخت و سخت: جناس ناقص اختلافی
 بخت از کاری دلبر دارد: تشخیص و استعاره
کار در مصراع دوم: استعاره از عشق
مصراع اول: کنایه از بدشانسی.

۳. در بیت زیر، شاعر چگونه از تشبیه برای خلق کنایه بهره گرفته است؟
آمد سوی کعبه، سینه پرجوش ***  چون کعبه نهاد حلقه در گوش
پاسخ:  حلقه در گوش نهادن : کنایه از فرمانبرداری و مطیع بودن (مانند غلام حلقه به گوش)

جواب قلمرو فکری صفحه ۵۵ فارسی یازدهم

۱.  معنی و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.
🔹  حاجت گهِ جمله جهان اوست *** محراب زمین و آسمان اوست
پاسخ:  خانه خدا محلّ برآورده شدن نیاز همه مردم جهان و قبله گاه اهل زمین و آسمان است.

۲. در بیت های هفدهم و بیستم، کدام ویژگی های «مجنون» بارز است؟
پاسخ: بیت هفدهم: وفاداری مجنون
پاسخ: بیت بیستم : فداکاری و از جان گذشتگی مجنون.

۳. بر مبنای درس و با توجّه به بیتهای زیر، تحلیلی از سیر فکری پدر مجنون ارائه دهید.
🔹 عشقبازی، کار بیکاران بُوَد *** عاقلش با کار بیکاران چه کار؟
🔹 از سر تعمیر دل بگذر که معماران عشق *** روز اوّل، رنگ این ویرانه، ویران ریختند
پاسخ: چون پدر مجنون ابتدا گمان می کرد عاشقی، کاری بیهوده است، با همفکری خویشاوندان و توسّل به خانه کعبه، سعی در درمان فرزندش داشت؛ امّا با گذشت زمان متوجّه شد که عاشق واقعی، از عشق رهایی ندارد و عقل در میدان عشق، ناتوان است و فقط وصال معشوق میتواند عاشق را به آرامش برساند

۴. مفهوم بیت زیر را با نگرشِ خویشانِ مجنون و چاره سازی آنها مقایسه کنید.
🔹 یک بار هم ای عشقِ من از عقل میندیش ***  بگذار که دل حل بکند مسئله ها را
پاسخ: این بیت، نقطه مقابل تفکّر خویشاوندان مجنون است؛ زیرا آنها برای عشق در پی چاره ای عاقلانه بودند؛ درحالی که این بیت راه علاج و راه حلّ مشکلات را عشق می داند؛ بنابراین عقل و عشق در تقابل هستند.