جواب درس چهاردهم فارسی دوازدهم - همیار آموزش

جواب کارگاه متن پژوهی درس ۱۴ فارسی دوازدهم

گام به گام فارسی دوازدهم / درس چهاردهم: سی مرغ و سیمرغ

جواب کارگاه متن پژوهی صفحه ۱۲۶ و ۱۲۷ درس چهاردهم فارسی دوازدهم

۱-معنای واژه های «قبا»، «تعب» و «تجرید» را با توجّه به بیت های زیر بنویسید.
سرو و مَهَت نخوانم، خوانم، چرا نخوانم؟ هم ماه با کلاهی، هم سرو با قبایی 
پاسخ: قبا: لباس، جامه، پوشش.

در این مقام، طرب بی تعب نخواهد دید  که جای نیک و بد است این سرای پاک و پلید
پاسخ: تعب: رنج و سختی.

اوّلا تجرید شو از هر چه هست وانگهی از خود بشو یکبار دست
پاسخ: تجرید: قطع تعلّقات ظاهری.

۲- اجزای بیت زیر را طبق زبان معیار مرتّب کنید؛ سپس نقش دستوری هر جزء را بنویسید.

بعد از این وادیّ حیرت آیدت  کار دائم درد و حسرت آیدت
پاسخ: بعد از این وادی حیرت برایت می آید / کار تو دائم درد و حسرت میشود
نقش دستوری به ترتیب: قید – نهاد – مالیه – گروه متممی – فعل / نهاد – مالیه – قید – مسند – معطوف – فعل

۳-متن زیر را با توجّه به «نقش های تبعی» بررسی کنید.
ما پرندگان را نیز پیشوا و شهریاری است. نامش سیمرغ است و در پس کوه قاف، بلندترین کوه روی زمین، بر درختی بلند آشیان دارد.
پاسخ: پرندگان: بدل / شهریار: معطوف / بلندترین کوه روی زمین: بدل

۱-با توجّه به متن درس، هر یک از پرندگان زیر، نماد چه کسانی هستند؟
پاسخ: بلبل (نماد عاشق گرفتار عشق زمینی و غیر حقیقی)
باز (نماد دنیا پرستان و مقام دوستان)

۲-« وجه شبه» را در بیت زیر، مشخّص کنید؛ توضیح دهید شاعر برای بیان وجه شبه، از کدام آرایه های ادبی دیگر بهره گرفته است؟
عاشق آن باشد که چون آتش بُوَد گرم رو، سوزنده و سرکش بُوَد
پاسخ: وجه شبه: گرم رو، سوزنده و سرکش / از آرایه های تشخیص، تناسب و کنایه برای بیان وجه شبه بهره گرفته است.
۳-درباره تلمیح به کار رفته در بیت زیر توضیح دهید.

ز نیرنگ هوا و از فریب آز خاقانی دلت خُلد است خالی ساز از طاووس و شیطانش
پاسخ: پیشینیان طاووس را مسبّب ورود ابلیس به بهشت و فریفتن آدم و حوّا دانسته اند؛ به همین علّت در ادب فارسی عمدتاً نقش ناستودهای دارد. در مجموع این بیت تلمیح به آیاتی از قرآن دارد که درباره بازگشت به اصل هستند.

۱- معنی و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.
گل اگر چه هست بس صاحب جمال  حُسن او در هفته ای گیرد زوال
پاسخ: اگرچه گُل بسیار زیبا است؛ ولی زیباییِ او زودگذر و ناپایدار است.

۲-بیت زیر با کدام بیت درس ششم مناسبت دارد؟ دلیل خود را بنویسید.
شیر مردی باید این ره را شگرف زانکه ره دور است و دریا ژرف ژرف
پاسخ: مفهوم بیت دوری و سختی راه است که برای پیمودن آن، عاشق شجاعی لازم است. در این بیت از نی نامه نیز به مفهوم مشابهی اشاره شده است:
هر که جز ماهی ز آبش سیر شد / هر که بیروزی است، روزش دیر شد.
۳-هر بیت زیر، یادآور کدام وادی از هفت وادی است؟
الف) وصلت آنکس یافت کز خود شد فنا هر که فانی شد ز خود، مردانه ای است
پاسخ: وادی هفتم: فقر و فنا.
ب) دل چه بندی در این سرای مجاز؟  همّت پست کی رسد به فراز؟
پاسخ: وادی اوّل: طلب.
پ) چشم بگشا به گلستان و ببین  جلوه آبِ صاف در گل و خار
پاسخ: وادی پنجم: توحید.

۴- با توجّه به آیه شریفه و سروده زیر، تحلیلی کوتاه از داستان «سیمرغ و سیمرغ» ارائه دهید.
 وَ فِی ألَارضِ آیاتٌ لِلمُوقِنینَ وَ فِی أَنفُسِکُم أَفَال تُبصِرونَ: و در روی زمین برای اهل یقین، نشانه هایی است و در وجود شما (نیز) نشانه هایی است. پس چرا نمیبینید؟

ای نسخه نامه الهی، که تویی  وی آینه جمال شاهی، که تویی

 بیرون ز تو نیست هر چه در عالم هست در خود بطلب هر آنچه خواهی، که تویی
پاسخ: تأکید آیه شریفه و شعر نمونه بر خودشناسی به عنوان مقدّمه خداشناسی است. در واقع اگر کسی خود را بشناسد، بی تردید خدای خود را خواهد شناخت. عطّار در داستان «سیمرغ و سیمرغ» انسان را در نماد «پرندگان» با بُعد بینهایت الهی خود در نماد «سیمرغ» آشنا کرده و انسان را به سیر و سلوک ترغیب میکند تا مقدّمه خداشناسی باشد