جواب کارگاه متن پژوهی درس سوم فارسی دوازدهم ⚡ صفحه ۲۸ و ۲۹ - همیار آموزش

جواب درس سوم فارسی دوازدهم :

درس سوم: ازادی

جواب کارگاه متن پژوهی صفحه ۲۸ و ۲۹ درس سوم فارسی دهم

۱ معنای واژه «همت» را در بیت های زیر بررسی کنید

الـف) همت اگر سلسله جنبان شود  مور تواند که سلیمان شود
پاسخ: ← عزم، اراده، خواهش، انگیزه و آرزو.
(*سلسلهجنبان: محرّک، آنکه دیگران را به کاری برمیانگیزد.)

ب) همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس  که دراز است ره مقصد و من نو سفرم
پاسخ: ← دعا با صمیم قلب و توجه باطنی.

۲- در کدام بیت ها، یکی از اجزای جمله حذف شده است؟ نوع حذف را مشخص کنید

🔹[ من ] همّت از باد سحر میطلبم گر ببرد / خبر از من به رفیقی که به طرف چمن است
پاسخ:  « ← من» که نقش نهاد دارد، در جمله اوّل به قرینه لفظی حذف شدهاست.
🔹 فکری ای هموطنان در ره آزادی خویش / بنمایید که هر کس [ فکری ] نکند، مثل من است
پاسخ: « ← فکری» که نقش مفعول دارد، در مصراع دوّم به قرینه لفظی حذف شدهاست.
🔹 خانهای کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کنش آن خانه که [ آن خانه ] بیتالحَزَن است
پاسخ: « ← آن خانه» که نقش نهاد دارد، در جمله پایانی بیت به قرینه لفظی حذف شدهاست.
🔹 جامهای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن / بِدَر آن جامه که [ آن جامه] ننگ تن [ است ]و [ آن جامه ] کم از کفن است
پاسخ: « ← آن جامه» که نقش نهاد دارد و »است« که فعل اسنادی میباشد در مصراع دوم به قرینه لفظی حذف شدهاند.
🔹 آن کسی را که [ ما ] در این مُلک، سلیمان کردیم / ملّت امروز یقین کرد که او اهرمن است
پاسخ: « ← ما» که نقش نهاد دارد، در جمله اوّل به قرینه لفظی حذف شدهاست.
🔹 هرگز دلم برای کم و بیش غم نداشت / آری [ دلم ] نداشت غم که [ دلم ] غم بیش و کم نداشت
پاسخ: « ← دلم» که نقش نهاد دارد، در مصراع دوّم به قرینه لفظی حذف شدهاست.
🔹 با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است / ما را فراغتی است که جمشید جم [ آن فراغت را ] نداشت
پاسخ: « ← آن فراغت را» که نقش مفعول دارد، در جمله پایانی بیت به قرینه لفظی حذف شدهاست.
🔹 انصاف و عدل داشت موافق بسی ولی / چون فرّخی [ انصاف و عدل ] موافق ثابتقدم نداشت
پاسخ: « ← انصاف و عدل» که نقش نهاد دارد، در مصراع دوّم به قرینه لفظی حذف شدهاست.

۱- کدام یک از ترکیب ها و واژه های مشخص شده، مفهوم مجازی دارند؟ دلایل خود را بنویسید.
الف) نالە مرغ اسـیر این همه بهر وطن است  مسلک مرغ گرفتار قفس، هم چو من است
پاسخ: ← مرغ اسیر: معنای مجازی دارد؛ زیرا منظور «شاعر» است؛ امّا مرغ گرفتار در معنای واقعی بهکار رفتهاست.

ب) نشاط غربت از دل کی برد حب وطن بیرون  به تخت مصرم اما جای در بیت الحزن دارم
پاسخ: ← بیتالحزن: معنای مجازی دارد؛ زیرا منظور «دل» هر عاشق مهجور و دورافتادهای است. ****

پ) در بیت الاحزان درآمد و نالید؛ چنانچه هر پرنده بر بالای سر یعقوب بود، بنالید.
پاسخ: طبق روایات نام کلبهای است که حضرت یعقوب (ع) در آن در غم فراق یوسف (ع) گریه میکرده است.)

۲- با توجه به بیت های زیر، به پرسش ها پاسخ دهید.
با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت
در دفتر زمانه فتد نامش از قلم  هر ملتی که مردم صاحب قلم نداشت 

الف) درباره تلمیح به کار رفته در بیت اوّل توضیح دهید.
پاسخ: تلمیح به داستان جمشید، پادشاه ایران باستان دارد که در زمان او فراغت و آسایش برقرار بود.
 ب) مصراعهای مشخّصشده را با توجّه به آرایه »کنایه« بررسی کنید.
پاسخ: تهیبودن جیب: کنایه از فقیر بودن / تهیبودن جام: کنایه از شاد نبودن / از قلم افتادن: کنایه از فراموششدن

شعر «آزادی»، نمونه ای از اشعار وطنی عارف قزوینی است که به سلطه بیگانگان و بیدادگری محمد علی شاه اشاره دارد، با توجه به این نکته معنی و مفهوم بیت های زیر را بنویسید

💠آن کسی را که در این مُلک، سلیمان کردیم / ملّت امروز یقین کرد که او اهرمن است
پاسخ: مردم امروز یقین پیدا کردهاند که آن کسی را (محمدعلیشاه قاجار) که به پادشاهی رساندیم، در حقیقت شیطانی پلید است.
💠 خانهای کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کنش آن خانه که بیتالحَزَن است
پاسخ: کشوری که به دست بیگانگان آباد شود، باید به حالش گریه کرد و آن را با اشک ویران نمود؛ زیرا آنجا خانه غم و اندوه است.

۲-در متن درس مقصود از موارد زیر چیست؟

الف) رفیقی که به طرف چمن است
پاسخ: ← دوستان و همفکران شاعر که بیرون از زندان، آزاد هستند.

ب)مردم صاحب قلم
پاسخ: ← انسانهایی که صاحب تفکّر، اندیشه و هنر هستند.

۳-به غزل هایی که محتوای انها بیشتر سیاسی و اجتماعی است، غزل اجتماعی می گویند، در عصر مشروطه با توجه به دگرگونی های سیاسی و اجتماعی، این نوع غزل رواج یافت، در سروده های شاعرانی چون محمد تقی بهار، عارف قزوینی و فرخی یزدی می توان نمونه های ان را یافت.

از این دیدگاه متن درس را بررسی کنید
پاسخ: غزل «آزادی» که یک حبسیه است؛ یعنی شاعر آن را در زندان سرودهاست، به بیان مسائل اجتماعی از قبیل: ستم حاکمان، آزادی، وطن، بیگانهستیزی، بیزاری از ظلم حاکمان، دخالت بیگانگان و سلطۀ آنان پرداخته است.
پاسخ:  غزل «دفتر زمانه» به بیان بیتوجّهی و احترامنگذاشتن حاکمان به اندیشه، باورها و خواستههای مردم پرداختهاست و از وجود نداشتن طرفداران واقعی عدل و انصاف شکایت میکند.

۴-فرخی یزدی، در بیت اخر، خود را با کدام ویژگی معرفی می کند
پاسخ:  فرّخی یزدی خود را انسانی ثابتقدم و پایبند به عدالت و انصاف معرّفی کردهاست.

۵- با توجه به ادبیات پایداری، مضمون مشترک ادبیات زیر را بنویسید
💠 جامهای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن / بِدَر آن جامه که ننگ تن و کم از کفن است
💠 فرّخی ز جان و دل، میکند در این محفل / دل نثار استقالل، جان فدای آزادی
پاسخ:  مضمون مشترک هر دو بیت، فداکردن جان برای آزادی و استقالل کشور از دست بیگانگان است.