جواب کارگاه متن پژوهی درس ۱ فارسی دهم - همیار آموزش

گام به گام فارسی دهم /

جواب قلمرو زبانی صفحه ۱۵ فارسی دهم

۱ معنای واژه  های مشخص شده را با معادل امروزی آنها مقایسه کنید.
در بُنِ این پردۀ نیلوفری ** کیست کند با چو منی همسری؟
همسری = معادل برابری
راست به مانند یکی زلزله *** داده تنش بر تن ساحل، یَله
راست = معادل «عیناً ، درست»

۲- بیت زیر را براساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی، مرتّب کنید و نام اجزای آن را مشخّص نمایید.
گشت یکی چشمه ز سنگی جدا *** غُلغله زن، چهره نما، تیز پا
پاسخ: 🔹 یکی چشمه، (نهاد) 🔹غلغله زن (قید) 🔹و چهره‌ نما و تیز پا ز سنگی جدا (مسند) 🔹گشت. (فعل اسنادی)

جواب قلمرو ادبی صفحه ۱۵ فارسی دهم

۱- هر یک از بیت‌های زیر را از نظر آرایه‌های ادبی بررسی کنید.
چون بگشایم ز سر مو، شِکَن *** ماه ببیند رخ خود را به من
 مو استعاره از جوش و خروش آب / شکن استعاره از موج / نگاه کردن ماه به رخ خود: تشخیص و استعاره / رخ خود: اضافه استعاری / مو ، شکن: مراعات نظیر

گه به دهان، بر زده کف چون صدف *** گاه چو تیری که رود بر هدف
چشمه مثل صدف و تیر: تشبیه / دهان صدف و چشمه : تشخیص و استعاره / صدف، هدف: جناس ناهمسان

۲- با توجّه به شعر نیما، «چشمه نماد» چه کسانی است؟
پاسخ: نماد انسانهای متکبّر و خودخواه

۳ -آمیختن دو یا چند حس و یایک حس با پدیده های ذهنی(انتزاعی)، در کلام را «حس آمیزی» میگویند.
نمونه: «حرف هایم مثل یک تکّه چمن روشن بود.»
در این نمونه، سپهری «از روشن بودن حرف» سخن گفته است. «روشن بودن» امری دیدنی و »حرف»، شنیدنی است. شاعر در این مصراع، دو حسّ بینایی و شنوایی را با هم آمیخته است.
🔹 نمونهای از کاربرد این آرایه ادبی را در سروده نیما بیابید
پاسخ: لیک چنان خیره و خاموش ماند/ کز همه شیرین سخنی گوش ماند ⇐ شیرین سخنی : حس آمیزی

۴-در شعر این درس، دو نمونه «مَجاز» بیابید و مفهوم هر یک را بنویسید. (متن کامل در صفحه ۱۵و۱۶)
پاسخ: گفت در این معرکه یکتا منم / تاج سر گلبن و صحرا منم ⇐ تاج مجاز از زینت و زیبایی
لیک چنان خیره و خاموش ماند / کز همه شیرین سخنی ، گوش ماند ⇐ گوش مجاز از شنیدن و گوش دادن

جواب قلمرو فکری صفحه ۱۵ فارسی دهم

۱- پس از رسیدن به دریا، چه تغییری در نگرش و نحوهٔ تفّکر «چشمه» ایجاد شد؟
پاسخ: حیرت زده شد و به عظمت دریا و ناچیز بودن خودش پی برد.

۲- معنی و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.
نعره بر آورده، فلک کرده کر *** دیده سیه کرده، شده زَهره درپ
پاسخ: دریا فریاد می کشید، طوری که با فریادش گوش آسمان را کر کرده بود و از خشم، چشمانش سیاه شده بود و همه را از ترس زهره تَرَک می کرد( می ترساند.)

۳- سروده زیر از سعدی است، محتوای آن را با شعر نیما مقایسه کنید.

یکی قطره باران ز ابری چکید *** خجل شد چو پهنای دریا بدید
که جایی که دریاست من کیستم؟ *** گر او هست حقّا که من نیستم
چو خود را به چشم حقارت بدید *** صدف در کنارش به جان پرورید
بلندی از آن یافت کو پست شد *** در نیستی کوفت تا هست شد

پاسخ: سعدی در این قطعه ، داستان قطره آبی را نقل کرده که وقتی به دریا می افتد، احساس ناچیزی و کوچکی می کند و همین تواضع موجب می شود که صدفی او را در آغوشش بپرورد و آن را به مروارید ارزشمندی تبدیل کند. در شعر نیما چشمه به جای «قطره» باران است که از سنگی جدا شده و مسیرش را با تکبر و فخرفروشی طی می کند. ولی وقتی به دریا می رسد، شگفت زده شده، سکوت می کند و به صدای دریا گوش می دهد. در شعر سعدی نتیجه فروتنی، ارزشمندی قطره باران است ولی در شعر نیما تنها شگفت زدگی چشمه بیان شده است.

۴- دوست دارید جای کدام یک از شخصیت‌های شعر نیما (چشمه، دریا) باشید؟ برای انتخاب خود دلیل بیاورید.
پاسخ:  دریا – چون باشکوه با عظمت و بسیار با ارزش است.