معنی درس دوم فارسی دهم (از آموختن ننگ مدار) + کلمات و آرایه ها - همیار آموزش

معنی فارسی دهم / از آموختن، ننگ مدار

✅ تا توانی از نیکی کردن میاسا و خود را به نیکی و نیکوکاری به مردم نمای و چون نمودی به خلاف نموده، مباش.
معنی: تا می‌توانی از نیکی کردن به دیگران دست برندار و خود را به مردم آنگونه نشان بده که فردی نیکوکاری هستی. و چون این چنین نشان دادی خودت برخلاف آن رفتار مکن.
قلمرو زبانی:
 نیکی: خوبی، احسان ( متصاد : بدی)
آسودن : استراحت کردن، سکون یافتن (بن ماضی: آسود، بن مضارع: آسا)
میاسا : توقف مکن، دست بر ندار
نمودن : نشان دادن، نمایش دادن نمایاندن (بن ماضی: نمود، بن مضارع: نما)
( نما = ظاهر، نمود)

✅ به زبان، دیگر مگو و به دل، دیگر مدار، تا گندم‌نمای جو فروش نباشی، و اندر همه کاری داد از خویشتن بده، که هر که داد از خویشتن بدهد، از دوار مستغنی باشد
معنی: سخن در دل و زبانت یکی باشد تا دروغگو و فریبکار شناخته نشوی. در همه کارهای خود به عدالت و انصاف رفتار کن زیرا هر کس در کارهایش به عدالت و انصاف رفتار کند، به قضاوت دیگران نیاز پیدا نمی کند.

قلمرو زبانی:
اندر : در
داد : حق
داد از چیزی دادن : حق آن را ادا کردن
که نخست : زیرا
که دوم : کس
داور : قاضی، دادرس
مستغنی : بی نیاز
قلمرو ادبی:
دیگر : واژه آرایی
تا گندم نمای جوفروش نباشی : ضرب المثل
که (1- زیرا
2- کس) : جناس همسان
تلمیح به حدیث «حاسِبوا قَبْلَ أن تُحاسَبوا» [به حساب خودتان رسیدگی کنید پیش از اینکه به حساب شمار رسیدگی شود.]

✅ و اگر غم و شادیت بود، به آن کس گوی که او تیمار غم و شادی تو دارد و اثر غم و شادی پیش مردمان، برخود پیدا مکن و به هر نیک و بد، زود شادان و زود اندوهگین مشو که این فعل کودکان باشد.
معنی: و اگر غم و شادی داشته باشی، آن را به کسی بگو که با تو همدلی کند و در غم و شادیت شریک باشد. و پیش مردم، آثار غم و شادی را در چهره خود آشکار نکن. و در مواجهه با هر اتفاق خوب یا بد، زود شاد یا غمگین نشو ؛ زیرا این رفتار، کار کودکان است.

قلمرو زبانی:
تیمار : غم، حمایت و نگاهداشت، توجّه
تیمار داشتن : غمخواری و محافظت از کسی که بیمار باشد یا به بلا و رنجی گرفتار شده باشد ؛ پرستاری و خدمت کردن
پیدا کردن : آشکار کردن

قلمرو ادبی:
  غم و شادی: تضاد
نیک و بد، شادان و اندوهگین: تضاد

✅ بدان کوش که به هر محالی، از حال و نهاد خویش بنگردی، که بزرگان به هر حق و باطلی از جای نشوند
معنی: تلاش کن که به خاطر هر کار بیهوده ای حالت عوض نشود؛ زیرا انسان‌های بزرگ زود تحت تأثیر هر حق و باطلی قرار نمی‌گیرند.
قلمرو زبانی:
محال : بی اصل، ناممکن، اندیشۀ باطل
نهاد : ذات
بنگردی : عوض نشوی
قلمرو ادبی:
از جای شدن : کنایه از «از کوره در رفتن»
تضاد : حق و باطل

✅ و هر شادی که بازگشت آن به غم است، آن را شادی مشمر
معنی: و آن شادی که پایانش غم و اندوه است را شادی حساب نکن.
قلمرو زبانی:
  شمردن: به حساب آوردن (بن ماضی: شمرد، بن مضارع: شمار)

✅ و به وقت نومیدی امیدوارتر باش و نومیدی را در امید، بسته دان و امید را در نومیدی.
معنی: و هر زمان ناامید شدی، امیدواریت را از دست مده و بدان که نومیدی وابسته به امید و امید وابسته به ناامیدی است.
قلمرو زبانی:
 نومید: ناامید
بسته دان: مرتبط دانستن، وابسته دانستن
قلمرو ادبی:
  تضاد: امید و نومیدی

✅ رنج هیچ‌کس ضایع مکن و همه کس را به‌سزا، حق شناس باش؛ خاصه قرابت خویش را.
معنی: تلاش هیچ‌کس را تباه و نابود نکن و به شکل شایسته، قدرشناس همه انسان‌ها به ویژه خویشاوندان خود باش.
قلمرو زبانی:
ضایع : تباه، تلف
سزا : شایسته
خاصه : به ویژه
قرابت : خویشی، خویشاوندی؛ در متن درس، منظور «خویشاوند» است(هم‌آوا← غرابت: شگفت و تعجب‌انگیز بودن)

✅ چندان که طاقت باشد، با ایشان نیکی کن و پیران قبیله خویش را حرمت دار، ولیکن به ایشان مولع مباش تا همچنان که هنر ایشان همی‌بینی عیب نیز بتوانی دید
معنی: و آن اندازه که نیرو و توان داری به خویشاوندان خوبی کن. به پیران و بزرگانِ اقوام خود احترام بگذار امّا زیاد مجذوب آنها نباش ) وابستگی فکری پیدا نکن( تا همان طور که دانش و فضیلت آن ها را می بینی، عیب و کاستی آنها را نیز بتوانی ببینی.
قلمرو زبانی:
طاقت : توان
با : به
پیران : بزرگان، ریش سفیدان
حرمت دار : احترام بگذار
مولع : بسیار مشتاق، آزمند

✅ و اگر از بیگانه ناایمن شوی زود به مقدار ناایمنی، خویش را از وی ایمن گردان و از آموختن، ننگ مدار تا از ننگ رسته باشی.
معنی: و اگر از غریبه ای احساس امنیت نمی‌کنی، به اندازه ای که احساس ناایمنی داری خود را از او دور کن و در امان دار. و از آموختن شرم مکن تا از بی آبرویی نجات پیدا کنی.
قلمرو زبانی:
همچنان : همان گونه
هنر : فضیلت
ایمن گرداندن : در امان بودن
آموختن : یاد گرفتن (بن ماضی: آموخت، بن مضارع: آموز)
ننگ : شرمساری، بی آبرویی
رسته : نجات یافته (بن ماضی: رست، بن مضارع: ره)
قلمرو ادبی:
هنر و عیب : تضاد
ناایمن و ایمن : تضاد